Pieterskerk en omgeving met Rapenburg, Breestraat en Langebrug luchtfoto, foto door Hielco Kuipers

De Pieterskerk Leiden is een rijksmonument. De statutaire doelstelling van de Stichting Pieterskerk Leiden als eigenaar is, om de Pieterskerk Leiden in goede staat te houden en zodoende, in het algemeen en het plaatselijk belang, het cultuurhistorisch monument te laten voortbestaan. In 2021 bestaat de Pieterskerk Leiden 900 jaar (opgericht in 1121).

363 dagen open (eerste kerstdag & nieuwjaarsdag gesloten).
± 40.000 bezoekers per jaar bij de museale openstellingen
± 100.000-120.000 bezoekers per jaar bij commerciële evenementen

De combinatie van succesvol cultureel ondernemerschap met subliem monumentbeheer, voor een minimale investering vanuit overheid en gemeente, is in de Leidse Pieterskerk, uniek. De Pieterskerk Leiden is én een museale omgeving én een concertzaal én een locatie die gehuurd kan worden. Iedere cent die verdiend wordt, wordt gebruikt voor (preventief) onderhoud. De bedrijfsvoering is hoogwaardig gedigitaliseerd en transparant.

Over de periode maart tot en met juni 2020 wordt de omzetderving, door de overheidsmaatregelen in verband met het Coronavirus, begroot op ± € 900.000. Hieronder ook de enorme derving van inkomsten door het niet kunnen uitvoeren van de Matthäus Passion, in samenwerking met het Residentie Orkest en het Nederlands Kamerkoor. Indien er ook na juni sluiting dreigt, zal het omzetverlies per maand met € 100.000 variërend tot € 300.000 stijgen. De jaaromzet van de Pieterskerk Leiden bedraagt ruim € 2.000.000.

Er zijn 8 vaste medewerkers. Zij werken samen met 30 oproepkrachten, zzp’ers en ruim 60 vrijwilligers. Daarnaast zijn er een twintigtal bedrijven – ketenpartners – die, zowel op het gebied van onderhoud als evenementen, een belangrijke rol spelen in de bedrijfsvoering. Alle restauratie- en onderhoudsprojecten worden door gecertificeerde vak- en ambachtslieden uitgevoerd. Van aannemers gespecialiseerd in monumentrestauraties, tot smeedwerk, glas-in-lood specialisten en ambachtelijke timmer- en schilderlieden. Bij de evenementen gaat het om tribune- en podiumbouwers, technische partners, cateraars, beveiliging en de inhuur van eventpersoneel.

Eeuwenlang heeft de Pieterskerk Leiden geen sluitende begroting gehad. Sinds 2011 is een weg ingeslagen van professionalisering, automatisering, kostenreductie en optimalisatie van inkomsten. Dit, samen met de keuze om de Bachconcerten – het Weihnachts-Oratorium en de Matthäus Passion – in eigen beheer te produceren, brachten het verwachte resultaat. Er wordt nu jaarlijks budgetneutraal afgesloten, waardoor stabiel onderhoud kan worden gegarandeerd. Er is tevens een begin gemaakt om voorzieningen te treffen voor een stabiele fundering voor het structurele lange termijn onderhoud en behoud van het monument.

Tijdens de grote restauratieperiode tussen 2000 en 2010 is in de Pieterskerk Leiden voor € 23.000.000 geïnvesteerd in achterstallig onderhoud. Door jaarlijks tussen de € 100.000 en € 200.000 aan hoogwaardig onderhoud uit te voeren, blijft de Pieterskerk Leiden in goede staat. De bedragen voor de grotere restauraties (unieke orgels, 17^e-eeuws goudleerbehang, daken e.d.) vallen buiten de jaarlijkse onderhoudsbudgetten. Deze kosten worden opgevangen door incidentele subsidies, donaties en reserveringen. Jarenlang is er hard gewerkt om de eigen inkomsten te optimaliseren en daardoor minimaal aanspraak te hoeven maken op overheidsgelden.

Minister Van Engelshoven van Cultuur zei in de Volkskrant (29-03-20): ‘Het ironische is dat de crisis extra hard neerkomt bij de instellingen die het altijd lukte om veel eigen inkomsten te genereren’. De Pieterskerk Leiden is daarvan een sprekend voorbeeld. De maatregelen van de overheid in verband met de Corona-crisis treffen de Pieterskerk Leiden ongekend hard. Deze crisis is voor geen enkele erfgoedinstelling zelfstandig op te vangen.

Wil het Nederlands erfgoed – van grote instituten als de Pieterskerk Leiden tot alle kleine erfgoedinstellingen – deze crisis goed doorstaan, dan moeten een aantal zaken geregeld worden. Zo zal ook de SBI code 9103 – Monumentenzorg aanspraak moeten kunnen maken op de € 4000 uit de ‘Compensatieregeling getroffen sectoren’. Voor de Pieterskerk Leiden een zeer, zeer welkome gouden druppel; voor kleinere erfgoedorganisaties levensnoodzakelijk.

Erfgoed als de Pieterskerk Leiden kan – als de crisis voorbij is – weer werken aan haar verdienvermogen. Daarvoor is wel een overbruggingskrediet noodzakelijk, om de omzetderving te compenseren en de continuïteit te garanderen. Als dat niet gebeurd is faillissement onomkeerbaar, hetgeen gelijk staat aan extreme kapitaalvernietiging. Dat zou een enorme klap zijn voor het Nederlands erfgoed, dat de tastbare link is tussen onze historie en onze toekomst.

Sint Pieterskerk interieur, foto door Jan van Galen