-
Opinie & Debat
-
Publicatie ‘Binnenste Buiten, over de achterkant van het cultuurbeleid’
1 jun 2015 in Artikelen en blogs, Opinie & Debat, Publicaties
Hoe staat de culturele sector ervoor? Het bleek een van de lastigst te beantwoorden vragen in de afgelopen periode. Niet alleen Kunsten ’92, ook minister Bussemaker en de Raad voor Cultuur spraken bij meerdere gelegenheden hun zorg uit over de gevolgen van de bezuinigingen voor de culturele sector. In de pers worden vooral de successen belicht, de drama’s blijken moeilijker in beeld te brengen, want daarmee trekken instellingen geen publiek en kranten geen lezers. Bovendien is het lastig om de werkelijkheid met feiten en cijfers te staven.
De redactie van het magazine van Kunsten ’92 hoopt met de publicatie ‘Binnenste Buiten, over de achterkant van het cultuurbeleid’ het plaatje iets meer in te kleuren, niet alleen met verhalen uit de wereld van de musea en de podiumkunsten, maar ook met een analyse en met voorzetten voor debat. De publicatie is opgebouwd uit verschillende artikelen die inzoomen van macroniveau (de maatschappelijk blik op de ‘zachte sectoren’), via het cultuurbeleid en de instellingen, naar het niveau van de individuele kunstenaar. Zo hopen we te laten zien dat de problemen op de verschillende niveaus en op verscheidene manieren in elkaar haken.
Lees verder… -
Over ons, zonder ons?
5 mei 2015 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
VERSLAG VAN DEZE BIJEENKOMST:
Bijeenkomst over kwaliteitsbeoordeling in de cultuursector op 20 mei in Den Haag
Over het kwaliteitsoordeel in de cultuur is veel te doen. Het ministerie van OCW introduceert voor BIS-instellingen een nieuw instrument (de BIS-monitor), waarmee instellingen zelf hun kwaliteit beter in beeld kunnen brengen. De Akademie van Kunsten is gevraagd te adviseren over de beoordeling van artistieke kwaliteit door deskundigen. Het Fonds Podiumkunsten lanceert een nieuw instrument voor zelfevaluatie.
Wie bepaalt wat goed is? Is het peer-oordeel nog steeds afdoende of moeten belanghebbenden en gebruikers meer te vertellen krijgen? En als de positie van gemeenten steeds belangrijker wordt, ook voor cultuur, wat betekent dat dan voor de instellingen die deel uitmaken van de BIS? Moet de Raad voor Cultuur zijn monopoliepositie in het kwaliteitsoordeel behouden? De Raad doet in zijn recente advies Agenda Cultuur voorstellen om de procedure te verbeteren. Zijn we er dan of is er meer aan de hand?
Volgens Claartje Bunnik en Kim Putters wel. In hun artikel ‘Over ons, zonder ons?’ houden ze een pleidooi voor een manier van beoordelen die meer perspectieven biedt op kwaliteit en waarin de ‘beoordeelde’ een sterkere positie heeft. Visitatie, voorafgegaan door zelfevaluatie, kan daarvoor een geschikte vorm zijn. Stel dat dit werkelijkheid zou worden, wat betekent dat dan voor de rolverdeling tussen de huidige actoren: instellingen zelf, de Raad, het ministerie van OCW, andere overheden en de fondsen?
Leest u hier:
Een discussie onder leiding van Thomas van Dalen met o.a. Kim Putters (SCP), Arnoud Odding (Rijksmuseum Twenthe), Claartje Bunnik (Bunnik Beleid en Advies), Jeroen Bartelse (Raad voor Cultuur), Edwin van Huis (Naturalis), Walter Ligthart (Nationale Toneel), Toine Berbers (Museumvereniging), Henriëtte Post (Fonds Podiumkunsten) en Doreen van Elst (Ministerie van OCW).
U KUNT ZICH AANMELDEN VIA INFO@KUNSTEN92.NL
Woensdag 20 mei 2015 van 15.00 uur tot 17.00 uur
Inloop vanaf 14.30
Nationale Toneel Gebouw
Schouwburgstraat 8 2511 VA Den Haag
Kaart Lees verder… -
Kort verslag Tweede Kamerdebat 15 januari
16 jan 2015 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
Op 15 januari vond in de Tweede Kamer het debat plaats over de publicatie van OCW ‘Cultuur in Beeld’* en over de adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur voor de volgende cultuurnota. In een brief had Kunsten ’92 de Tweede Kamer verzocht de adviesaanvraag aan te scherpen: inzicht in de gevolgen van bezuinigingen en van herstructurering van het bestel is nodig om een advies uit te kunnen brengen voor volgende cultuurnota. De Raad zou daarbij onafhankelijk van financiële beperkingen vooraf moeten kunnen adviseren wat nodig is, op de langere termijn, maar ook voor de komende periode vanaf 2017.
Over de uitkomst van het debat ontstond enige verwarring, maar de minister leek, na druk vanuit de Tweede Kamer, toch hiermee akkoord te gaan. Aanstaande woensdag is er vervolgoverleg in de Tweede Kamer. Als daar moties worden ingediend, zullen deze meteen in stemming worden gebracht om de Raad niet langer op te houden.
Voorts is afgesproken:
– Een onderzoek naar inkomens- en arbeidsmarktpositie n.a.v. de cultuurbezuinigingen in 2014 wordt opgenomen in de volgende editie van Cultuur in Beeld .
– In 2015 ontvangt de Kamer een gecombineerde analyse van de Raad voor Cultuur en de SER van de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt in de cultuursector.
– In maart 2015 wordt de digitale aanpak voor nationaal erfgoed gepresenteerd en vervolgens aan de Kamer gestuurd.
– Binnenkort ontvangt de Kamer de beleidsbrief en voorstellen voor de nominatie van immaterieel erfgoed.
– De Kamer ontvangt in mei een beleidsreactie op het WRR-advies over de plaats, de maatschappelijke betekenis en de richting van het cultuurbeleid.
– De minister zegt toe in de adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur inzake een agenda voor het cultuurbeleid en de BIS 2017-2020 óók aandacht te vragen voor:
* de beantwoording van de open vraag te reflecteren op de verdere periode na 2017, met een mogelijk ander politiek en financieel kader;
* de maatschappelijke agenda voor overbodige en belemmerende regelgeving;
* andere vormen van private financiering en verdienmodellen;
* het concept van de culturele hoofdstad Leeuwarden als inspiratiebron;
* het meenemen van nieuwe media in de paragraaf Creatieve industrie;
* de spreidingsgedachte cultuuraanbod in het hele land;
* de administratieve lasten;
* het breder inkleden van aandacht voor jeugd (breder dan alleen cultuureducatie).> Kijk hier voor
Lees verder… -
Zet Nederland op de kaart als creatief kennisland
15 jan 2015 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
Op het conferentie-gedeelte van Eurosonic Noorderslag verzorgt VPRO-directeur en interim voorzitter van Kunsten ’92 Lennart van der Meulen op donderdag 15 januari een keynote speech.
Onderwerp is de creatieve industrie en hoe het daar verdiende geld grotendeels terechtkomt bij grote multinationals, de rijken der aarde. Hoe keren we dat weer om? In de Volkskrant verscheen op dezelfde dag een interview met van der Meulen.Er wordt in Nederland veel geld verdiend in media en entertainment, maar dat geld komt lang niet altijd ten goede aan de sector zelf. We hebben de afgelopen decennia veel van onze creatieve industrie in de uitverkoop gedaan. Er bestaan steeds minder zelfstandige mediabedrijven en er opereren steeds meer internationale mediaconcerns op de Nederlandse markt.
Onze media en onze creatieve sector zijn te afhankelijk geworden van grote internationale bedrijven. Dat is slecht voor onze economie en onze cultuur, onze eigenheid en vrijheid. Om onze onafhankelijkheid te herwinnen en zelf vorm te kunnen geven aan onze media en cultuur is een nieuw bewustzijn nodig bij consumenten, bij makers, bij bedrijven en de overheid. Om zelf het heft in handen te nemen, eigen bedrijven en organisaties op te richten en te investeren in een sterke culturele en creatieve infrastructuur.
Leest u hier de volledige tekst van de speech via deze LINK of als bestand:
En bekijkt u hier het
-
Debat tijdens Eurosonic | Noorderslag
11 dec 2014 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
KUNST CONNECTED NOORD-NEDERLAND
LEES HIER HET VERSLAG
Zaterdag 17 januari 2015
12.30- 14.30 uur INLOOP VANAF 12 UUR
Tijdens Eurosonic | Noorderslag
KLEINE ZAAL | DE OOSTERPOORT Trompsingel 27 GroningenDe wereld ligt voor ons open, we brengen steeds meer tijd door op het internet, we zijn individueler dan ooit en we worden ouder. Wat betekent dat, wat zijn de maatschappelijke opgaven voor het Noorden? Tijdens deze bijeenkomst, geïnspireerd op de Cultuurverkenning van de Raad voor Cultuur, onderzoeken we in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen de verbindende kracht van kunst en cultuur in de samenleving. Hoe speelt de cultuursector hierop in en waar is versterking nodig? Welke verantwoordelijkheid hebben Rijk, provincie en gemeenten? Welke visie hebben de verschillende politieke partijen hierop?
Bijeenkomst onder leiding van Thomas van DalenDEEL 1: DE CULTUURAGENDA
Inleidingen en presentaties door o.a.:
Max van den Berg, Commissaris van de Koning in Groningen
Joop Daalmeijer, voorzitter Raad voor Cultuur
Aandacht voor het pamflet ‘Energie voor de regio’ door David van Griethuysen (Het Houten Huis) en Gitta op den Akker (Museum Nienoord)
Praktijkcases door Marcel Mandos, artistiek directeur Noord Nederlands Orkest; Jan Pier Brands, directeur nieuwe poppodium Leeuwarden; Marga Kroodsma, directeur Jonge Harten Festival Groningen; Dorothea van der Meulen, dean Academie Minerva (Hanzehogeschool Groningen).DEEL 2: POLITICI AAN HET WOORD
Debat met o.a.:
Joop Daalmeijer, voorzitter Raad voor Cultuur
Cultuurwoordvoerders uit de Tweede Kamer: Arno Rutte (VVD), Jasper van Dijk (SP), Jacques Monasch (PvdA)
Wethouders: Groningen: Paul de Rook en Leeuwarden: Sjoerd Feitsma
Gedeputeerden (o.a. Bote Wilpstra en Rein Munniksma) en kandidaat-Statenleden
AANMELDEN VIA INFO@KUNSTEN92.NL“KUNST CONNECTED NOORD-NEDERLAND” wordt georganiseerd door de Gemeente Groningen, de Raad voor Cultuur en Kunsten ’92 in samenwerking met Eurosonic | Noorderslag en de Hanzehogeschool Groningen. Lees verder…
-
Brief en verslag Kunsten ’92 Tweede Kamerdebat 3 november 2014
18 nov 2014 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
AGENDA
Op maandag 3 november vond het Tweede Kamerdebat plaats over de cultuurbegroting van 2015. Bekijk de agenda voor dit debat.
BRIEF
Kunsten ’92 heeft een uitgebreide brief met input voor dit debat aan de cultuurwoordvoerders in de Tweede Kamer gestuurd, met aandachtspunten op het gebied van cultuureducatie, talentontwikkeling, verdienmogelijkheden voor kunstenaars, de gevolgen van de bezuinigingen, zzp’ers in de creatieve sector en de erfgoedwet. Lees onze brief:
In de brief wordt verwezen naar de volgende publicaties:
‘Wat er speelt’ De positie van makers en uitvoerend kunstenaars in de digitale omgeving
door SEO Economisch Onderzoek 2011. Bekijk via deze link
‘Musea voor Mensen’ door de Commissie Putters, oktober 2014. Bekijk via deze link
VERSLAG
Lees ons korte verslag: Lees verder… -
Motie Vera Bergkamp (D66) en Jasper van Dijk (SP) n.a.v. Talentontwikkelingsbrief
19 sep 2014 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
De gezamenlijke inspanning om minister Bussemaker te bewegen de extra gelden talentontwikkeling niet aan landelijke coaches, maar aan een toegankelijke ontwikkelingsregeling voor talent te besteden, heeft effect: naar aanleiding van de brief van theatermakers dienden D66 en SP een gewijzigde motie in, waarin zij vragen om aansluiting bij de bestaande structuur. De motie is op dinsdag 23 september 2014 met brede steun aangenomen in de Tweede Kamer.
In de brief omarmen theatermakers uit de podiumkunsten het streven van minister Bussemaker om talentontwikkeling te stimuleren, maar zien de door haar voorgestelde uitvoering als problematisch en schetsen daarom een alternatief voorstel. In aangepaste vorm is de brief ook op andere disciplines toepasbaar; het gaat hier vooral om het principe, niet om de uitwerking. Inmiddels wordt het breed gedragen en ondertekend door kunstenaars, acteurs, schrijvers, bemiddelaars, brancheorganisaties, podia en instellingen alsmede organisaties en personen van andere sectoren.
Als makers uit ook andere disciplines dan podiumkunsten hun steun betuigen aan dit initiatief, wordt het draagvlak vanuit die andere sectoren goed zichtbaar. Kunsten ’92 steunt dit initiatief en roept makers en andere belanghebbenden dan ook op om mede te ondertekenen. Steun betuigen kan via een mail aan T.Elstgeest@Productiehuisrotterdam.nl. Hoe langer en diverser de lijst, des te beter.
Lees hier de brief aan de minister, met onderaan de brief de lijst steunbetuigers:
Lees hier de motie:
-
Publicatie “De aannames van Zijlstra, anderhalf jaar later”
4 sep 2014 in Artikelen en blogs, Opinie & Debat
Staatssecretaris Halbe Zijlstra schreef in de zomer van 2011 in zijn beleidsnota Meer dan kwaliteit: “Het kabinet wil dat culturele instellingen en kunstenaars ondernemender worden en een groter deel van hun inkomsten zelf verwerven. Culturele instellingen moeten minder afhankelijk worden van de overheid en daardoor flexibeler en krachtiger worden. Daarom bezuinigt het kabinet op cultuur.”
Het kabinet Rutte I presenteerde de bezuinigingen van 2013 als een kans voor de cultuursector, als een duwtje in de rug om ondernemender te zijn en meer geld uit de markt te halen. Onder dat duwtje lag een aantal aannames: het aanbod sluit niet aan op de vraag; de markt kan het beter; het afrekenen van instellingen moet objectief gebeuren; veld, markt en fondsen kunnen prima jong talent ontwikkelen. In deze publicatie wordt een poging gewaagd, nu het nieuwe stelsel anderhalf jaar op weg is, om te analyseren wat de uitkomsten zijn van deze aannames. Door Robbert van Heuven, Sandra Jongenelen, Sara van der Kooi en Simon van den Berg,
Lees verder… -
Verslag Paradisodebat 2014
3 sep 2014 in Opinie & Debat, Publicaties
De publieksopstelling van het jaarlijkse Paradisodebat blijkt tijdens de 12e editie anders dan anders. Het publiek zit niet meer in een traditionele theateropstelling naar een panel op een podium te kijken, maar zit in de zaal om de sprekers heen. Voor de opstelling is gekozen, vertelt presentator Ruben Maes, zodat kunstenaars en politici weer een gezamenlijk gesprek kunnen voeren. ‘Twee jaar geleden was de teneur na het afsluitende gesprek tussen jonge makers en politici dat men nog maar eens moest zien wat men aan elkaar kon hebben. Nu de fundamenten worden gelegd voor het nieuwe cultuurplan is het misschien een goed moment om de verhouding tussen kunst en politiek te “resetten”. Het gesprek lijkt vaak te versmallen tot een discussie over geld, in plaats van dat het gaat over de vraag wat de essentie van kunst is.’
NB de volledige registratie van het debat vindt u onderaan dit verslag.
De bedoeling is dat een aantal sprekers dat nieuwe gesprek op gang probeert te brengen. Acteur Gijs Scholten van Aschat en beeldend kunstenaar Barbara Visser zullen de nieuwe Akademie van Kunsten introduceren. Joke Hermsen is gevraagd om als filosofe in te gaan op de relatie tussen politiek en kunst.
Gijs Scholten van Aschat wijst er in zijn inleiding op dat in een commerciële samenleving als de onze dingen verdwijnen ten koste van tekens. ‘En een samenleving van tekens is een kunstmatige samenleving waar de waarachtigheid van mensen wordt ontkend. De woorden “vrijheid” en “gelijkheid” staan zowel op de gevangenissen als op de financiële instellingen.’ Waar moet in zo’n samenleving de kunst over gaan? ‘Als je het de meerderheid van de mensen vraagt, zou kunst over vermaak moeten gaan. Mensen willen dat de kunstenaar zich voorneemt over en voor het grote publiek te spreken.’
Maar de kunstenaar kiest niet alleen zijn onderwerp, zijn onderwerp kiest hem ook. Daarbij kan de kunstenaar niet zonder de werkelijkheid. Want om in opstand te komen tegen de werkelijkheid, of die werkelijkheid te herscheppen in een nieuwe vorm, moet de werkelijkheid wel bestaan. ‘Kunst is in die zin een afwijzing en een instemming tegelijkertijd. De kunstenaar kan geen absoluut oordeel vellen. Het doel van de kunst is dan ook niet het melodrama met zijn eenvoudige posities, maar de tragedie waarin goed en kwaad tegelijkertijd kunnen bestaan.’ Het uiteindelijke doel van kunst is om te begrijpen en om dat te kunnen doen balanceert de kunstenaar langs twee afgronden. Die van de luchthartigheid en die van de propaganda. ‘In dit risico ligt de vrijheid van de kunst. Als elke andere vrijheid is dat een avontuur. Maar de meeste mensen storten zich niet in het avontuur. Zij zijn liever onderworpen. Deze citaten komen uit een lezing van Albert Camus. Die hield hij 1954. In Den Haag.’ De volledige rede van Camus kunt u hier lezen.
Barbara Visser introduceert vervolgens als voorzitter de Akademie van Kunsten, die afgelopen april werd opgericht door de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen). De Akademie bestaat uit 19 onafhankelijke kunstenaars en bestaat bij de gratie van het verschil tussen die kunstenaars. ‘Waar ik “wij” zeg, is dat dan ook niet de mening van alle leden. Sommige gruwen van een gezamenlijk standpunt. Ik spreek hier dus namens de Akademie op persoonlijke titel. Ik vind dat een mooie paradox die bij de Akademie past. Het is sowieso een wonder om een club op te kunnen richten met mensen die niet bij een club willen horen.’
De Akademie werd opgericht, vertelt Visser, met het idee om als kunstenaars van invloed te kunnen zijn in de samenleving. Dat is nodig, want er is een karikatuur ontstaan van de kunstenaar die met zijn rug naar de samenleving staat. Terwijl de leden vinden dat kunst belangrijk is voor de samenleving en voor het individu om iets van onszelf en de cultuur die wij voortbrengen te kunnen begrijpen. ‘Die zin past precies in een twitterbericht.’
De Akademie wil zich gaan bezig houden met dialoog, onderzoek en met kunst in het onderwijs. Daarin speelt een aantal vragen mee. Bijvoorbeeld: hoe kun je de positie van de kunstenaar bevechten op het marktdenken? ‘We leven in een tijd waarin alles meetbaar moet zijn en de uitkomst op voorhand bekend dient te zijn, uit angst voor het onbeheersbare. Alles wordt aan dezelfde criteria afgemeten. Maar de uitkomst van wetenschap en kunst zijn per definitie onzeker. Onderzoek is geen onderzoek als je van te voren al weet wat eruit komt.’
Verder waarschuwt Visser om de kunst niet de zien als een toverstaf voor maatschappelijke problemen. ‘Op bevel kan kunst niet zoveel. Kunst verbindt altijd, omdat ze zich bezig houdt met spannende dwarsverbanden. Maar die verbinding moet bij de kunst zelf liggen.’
Om greep te krijgen op dergelijke vragen en dilemma’s gaat de Akademie zich toeleggen op onderzoek, dialoog en kunst in het onderwijs. Als het gaat om onderzoek, dan wil de Akademie de schoonheid van zoeken laten zien en tonen dat kunst niet alleen om de glorieuze eindproducten gaat. Leden dragen zelf een onderzoek aan. Zo ligt er het idee om een wiskundige een tijd op te sluiten in Kytopia van Akademie-lid Colin Benders (Kyteman). Gijs Scholten van Aschat wil weten wat Shakespeare kan doen met pubers. Daarnaast wil de Akademie de dialoog met de buitenwereld voeren. Hij ziet zich daarin als een moederschip met een aantal satellieten daarbuiten.
Als het gaat om kunst en het onderwijs wil de Akademie van Kunsten duidelijk maken dat kunst zou moeten gaan over persoonlijke ontwikkeling en niet over een beetje fröbelen op vrijdagmiddag. ‘Kunst gaat over de overdracht van ideeën, over kijken en luisteren met aandacht. Daar moet de focus liggen.’
De relatie tussen kunst en politiek bestaat er nu vooral uit, zegt Visser, dat de kunsten elke vier jaar door een beleidsmatig hoepeltje moeten springen. De Akademie wil echter in de samenleving een steviger fundament leggen voor de positie van de kunstenaar die tegen verschillende politieke winden is bestand. ‘Kunst is geen smeermiddel of makkelijk vermaak. Kunst toont de beschaving van een land. Dat klinkt pretentieus en dat is het ook. Maar het is niet elitair om beschaafd te willen zijn. Niemand zegt: “Woonde ik maar in een vervelend land waar alles lelijk is.” De Akademie, kortom, wil de wereld met open vizier tegemoet treden. ‘Daarmee kom ik mijn laatste afsluitende vraag: willen we avontuur, of alleen het idee van avontuur?’
De lezing van Barbara Visser kunt u hier lezen.
Nadat Ruben Maes het publiek twee minuten met zijn of haar buurman laat discussiëren over de twee bijdragen, vraagt hij een aantal politici op de eerste rij om een reactie. Paul de Rook, cultuurwethouder in Groningen, geeft aan dat het denken over de positie van de kunstenaar niet zwart-wit is. ‘Je moet je als kunstenaar nooit ontslagen voelen van de verplichting om na te denken over wat je nog meer kan doen met je talent.’ Hij vertelt hoe hij vroeger met een theatergroepje op bedrijfsfeestjes speelde om geld te verdienen voor de voorstellingen die ze echt wilden maken.
Voor De Rook zit de waarde van kunst vooral ook in het gesprek na bijvoorbeeld een voorstelling. ‘Een voorstelling kan een gesprek openen over wat we nog niet goed begrijpen.’
Arno Rutte, Tweede Kamerlid voor de VVD, vindt dat kunst een maatschappelijke functie heeft, omdat daar creativiteit en verwondering bij elkaar komen. Hij vindt wel dat kunstenaars moeten beseffen dat ze pas echt vrij kunnen werken als ze zich los weten te maken van de overheid. ‘Zoek een publiek, dat geeft echte vrijheid. En kom dan pas bij de overheid aan.
Een van de belangrijkste redenen om de Akademie op te richten, vult Barbara Visser nog aan, is dat tijdens de bezuinigingen de vraag werd gesteld: wat hebben we eigenlijk aan kunstenaars? ‘Dat de samenleving vergeten is waarom ze kunst nodig heeft, vind ik een groot probleem.’ Gijs Scholten van Aschat wijst erop dat de pers daarin ook een twijfelachtige rol speelde. ‘In de televisiereportage over de demonstraties was het langste shot van iemand die zich als een kip had verkleed. Het is moeilijk om kunst te vertalen naar het grote publiek. Dat kun je niet in aap-noot-mies-taal doen.’
Is er een verband tussen politiek en kunst, vraagt Maes als opmaat voor de bijdrage van Joke Hermsen. Mona Keijzer, Tweede Kamerlid van het CDA, denkt van wel. ‘Ook ik doe vanuit een betrokkenheid met de samenleving mijn werk. Ik vind wel dat we wel heel hoogdravend over de functie van kunst doen waar nog steeds veel geld naar toe gaat. Terwijl ook religie en sport plekken zijn waar meditatie of bezinning mogelijk zijn.’
Joke Hermsen wijst in haar verhaal op de verhouding tussen kunst en de werkelijkheid. Kunst zoekt altijd een zekere verhouding en omgang met die werkelijkheid. ‘Maar omdat de kunst die werkelijkheid ook op een bepaalde manier loslaat, ontstaat een zekere vervreemding die we als toeschouwer moeten overbruggen. Hierdoor wordt ook onze eigen verbeeldingskracht aangezwengeld. We moeten zelf aan de slag om de kunst te interpreteren.’ Daarin verschilt kunst van consumptie: kunst reproduceert geen al gekende meningen, maar zoekt nieuwe richtingen. ‘We moeten daardoor onze mening even opschorten. Kunst slaat de vaste grond onder onze voeten weg en vraagt ons de geijkte kaders te verlaten.’
Omdat kunst in staat is om nieuwe dingen te verzinnen, kan het ons helpen om ons als mens te ontwikkelen. ‘Mens zijn is geen gerealiseerde constitutie, maar een substraat van mogelijkheden waarin zijnsvervulling moet plaatsvinden. Pas als we worden, zijn we waar. Kunst is een stimulans en een oproep tot dat proces dat onze mate van menselijkheid bepaald.’ Bovendien vraagt kunst je om je in te leven in de positie van een ander.
Het is daarom dat de politiek de kunst een warm hart moet toedragen, vindt Hermsen. Politiek en kunst hebben daarin een verwantschap met elkaar. ‘Ze vormen het openbare domein waar gesproken kan worden over de zorg voor het algemeen belang. Kunst heeft de politiek als beschermer nodig, net zoals de politiek de kunst nodig heeft om de samenleving kritisch en initiatiefrijk te houden.’
Dat de verhouding tussen de twee domeinen zo moeizaam is, komt onder andere door het Thorbecke-principe dat stelt dat de politiek geen mening over kunst zou mogen hebben. Daarmee is een bepaalde mate van desinteresse ingebakken en gaan kunstdebatten alleen nog maar over geld. De politiek zou meer artistieke interesse mogen tonen. Daarom stelt Hermsen voor dat de debatten in de politiek ook over artistieke smaak gaan en niet alleen over geld.
‘Kunst is politiek totaal geen issue’, zegt SP-Kamerlid Jasper van Dijk, nadat Ruben Maes hem heeft gevraagd naar de huidige verhouding tussen kunst en politiek. Mona Keijzer is dat niet met hem eens. ‘In Den Haag gaat het heel vaak over cultuur en over onze Joods-christelijke wortels. Maar bedoelt mevrouw Hermsen echt dat we in de Tweede Kamer gaan discussiëren over smaak?’ Hermsen: ‘Jazeker. Op die manier laat de politiek zien dat ze kunst zo belangrijk vinden dat ze erover wil debatteren. Het verschil in smaakoordeel laat bovendien de verscheidenheid van het Nederlandse volk zien dat u representeert.’ Keijzer: ‘Dat gesprek voeren we nu ook. Maar pas als de vergadering voorbij is. Dat komt door Thorbecke.’
Marieke van der Werf, oud-Kamerlid voor het CDA, vindt ook dat kunst het avontuur op moet zoeken en dat de politiek de taak heeft om nieuwe gedachten te stimuleren. ‘Maar als kunstenaars eens een keer niet bevestigd worden, dan lijkt bij hen het avontuur een beetje zoek. Dat verplaatsen in de ander lijkt als het gaat om de politiek bij kunstenaars soms verdwenen.’
Ruben Maes vraagt zich af hoe je het gesprek tussen kunst en politiek zo kan voeren dat het niet steeds tot een financiële discussie versmalt. Volgens Hermsen kan dat als de volksvertegenwoordigers weer eens aan het volk vertellen hoe belangrijk kunst voor een samenleving is. ‘Thorbecke is een masker van lafheid geworden.’
Vera Bergkamp, Tweede Kamerlid voor D66, vindt dat kunst kritisch moet zijn. ‘Het is de sector bij uitstek waar kan worden gereflecteerd. Dat is een belangrijke grondslag voor de democratie. Die waarde moeten we als politiek zien. Maar je mag als politiek ook best kritisch naar instellingen en hun doelstellingen vragen. Misschien moeten we daarin iets minder op het instrumentele en technische gaan zitten. Alle administratie gaat ten koste van het artistieke proces. Inhoud zou meer onderdeel mogen zijn van het politieke debat.’
PvdA-Kamerlid Jacques Monasch valt haar daarin bij. ‘We moeten misschien die hoepel eens ter discussie stellen. Daar zouden we het gezamenlijk over moeten hebben, want politiek en kunst zijn er allebei niet mee gediend. Inhoudelijk trekt de politiek zich terug achter het advies van de Raad voor Cultuur. Dat doodt het debat.’
Arno Rutte (VVD) herhaalt dat als je als kunstenaar hecht aan artistieke vrijheid je al deze politieke bemoeienis dus niet moet willen. Barbara Visser reageert met de vraag of er niet een verschil is tussen bemoeienis met en een visie hebben op.
Melle Daamen, directeur van de Stadsschouwburg Amsterdam, merkt op dat hij er grote moeite mee heeft als kunst heilig wordt verklaard. ‘Dat maakt het gesprek met de politiek niet makkelijker. Mona Keijzer zei: ik reflecteer ook op andere momenten en daar heeft ze gelijk in. Maar ik ben het wel eens met de stelling dat het politieke debat over kunst anders kan. De technocratie maakt de afstand te groot. We moeten af van de opgeklopte tegenstellingen tussen kunst en politiek. Misschien moet je daarvoor de kunst ook ontheiligen. En er moet vertrouwen zijn om een open gedachteoefening over kunst te kunnen voeren.’
Joris Wijsmuller, de Haagse cultuurwethouder, vindt de kunstsector laf als ze alleen maar braaf door hoepeltjes springt. ‘Ik wil als wethouder dan ook geen piketpaaltjes slaan waartussen iedereen zich maar moet bewegen, maar daarover met het veld in gesprek. Politieke keuzes moet je helder maken in een actief debat met het veld.’
Ann Demeester, directeur van het Frans Halsmuseum, benadrukt nog eens hoe belangrijk het is dat kunst en politiek niet alleen samen over beleid, maar ook over de betekenis van kunst praten. ‘Dat is een niet-praktisch, levensbeschouwelijk debat dat nog voor het beleidsdebat komt.’ Nu is de dialoog tussen politiek en kunst nog teveel als een gesprek tussen ouders en pubers. ‘Dat is een onprettige machtsverhouding. Hoe we daaruit komen weet ik niet precies. Misschien moeten we dit debat vaker op deze leest schoeien. Dat is interessanter dan het hebben over beleid.’
Mona Keijzer stelt daarom voor eens te discussiëren over een aantal kunstwerken. Gijs Scholten van Aschat lijkt het een goed idee om politici eens te laten praten over de waarde van kunst en kunstenaars over de waarde van politiek. In ieder geval vindt iedereen dat het gesprek sneller moet worden voortgezet dan alleen weer volgend jaar bij het volgende Paradisodebat.
Ook Jet de Ranitz, die als voorzitter van Kunsten ’92 het debat afsluit, vindt het waardevol om misschien eerder het gesprek aan te gaan. ‘We hebben het als politiek en kunstenveld met elkaar te doen. Liever niet als pubers en ouders, maar liever als broers en zussen. We moeten misschien minder oordelen over elkaar. Kunst geeft lading aan onze identiteit als individu, als stad, als land. Dat is een verantwoordelijkheid die kunstenaars graag nemen. Politici zien die verantwoordelijkheid ook. Maar we hoeven het ook niet altijd met elkaar eens te zijn.’Verslag door Robbert van Heuven
BEKIJK HIER DE VOLLEDIGE REGISTRATIE VAN HET PARADISODEBAT 2014
Foto’s: Jack Aarts Lees verder…
-
Paradisodebat 2014
12 jul 2014 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat
Graag nodigen wij u uit voor de 12de editie van het Paradisodebat op zondagmiddag 31 augustus. Bij deze opening van het cultuurpolitieke seizoen, traditioneel ter afsluiting van de Uitmarkt Amsterdam, stellen wij dit jaar de ambities van de kunst zelf centraal. We voeren bovendien het gesprek over de relatie tussen kunst en samenleving vanuit een filosofisch perspectief.
Het thema luidt:De ambities van kunst en politiek
‘Wees realistisch. Denk het onmogelijke’ (Ernst Bloch)Sprekers:
Barbara Visser, beeldend kunstenaar en voorzitter van de Akademie van Kunsten: Ambities van de kunst, mission statement van de Akademie van Kunsten
Joke Hermsen, filosofe en schrijver: Een filosofisch perspectief op kunst en politiek in de samenleving
Reflectie en debat:
Ruben Maes reflecteert in drie gespreksrondes met zaal, sprekers, wethouders en cultuurwoordvoerders in de Tweede Kamer:
AMBITIE Wat doet kunst met de samenleving
En hoe moet het toekomstbeeld van Nederland er dan uit zien?VISIE De verhouding tussen politiek en kunst
Waar vinden kunstenaars en politici elkaar? Visie versus regels: hoe verhoudt de wens tot het sturen van de samenleving zich tot de vrijheid van de kunsten?CONCREET De praktijk van kunst en politiek
Wie gaat wàt doen?Kunsten ’92, Paradiso en ACI (directieoverleg Amsterdamse Culturele Instellingen)
Zondag 31 augustus 2014
16.00 tot 18.00 uur | zaal open om 15.30
Paradiso, Weteringschans 6 – 8, 1017 SG Amsterdam
Toegang: gratisHET PARADISODEBAT IS VOL
U KUNT ZICH NIET MEER AANMELDEN
-
