-
Artikelen en blogs
-
Gemeenteraadsverkiezingen | Hoe staat het met kunst en cultuur?
20 mrt 2018 in Activiteit, Actueel, Artikelen en blogs, Belangenbehartiging & Lobby
Op woensdag 21 maart werden in bijna alle gemeenten in Nederland verkiezingen voor de gemeenteraad gehouden. Hoe staat het met kunst, cultuur en erfgoed in de gemeentelijke politiek en wat heeft de cultuursector ondernomen om onderdeel van het politieke debat te zijn?
Verkiezingsprogramma’s in de vier grote steden
Theaterkrant.nl dook in de verkiezingsprogramma’s van de landelijke partijen: wat zijn hun plannen in de steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht met betrekking tot de podiumkunsten? Lees hier het overzicht.
De CultuurwijzerMet deze ‘Stemwijzer’ op het gebied van kunst en cultuur kan de kiezer uitvinden welke lokale politieke partij het best past bij zijn of haar zienswijze over kunst en cultuur. De Cultuurwijzer bestaat uit ongeveer 10 stellingen die door de culturele instellingen zelf (i.s.m. de lokale politieke partijen) ingevuld kunnen worden. In de gemeenten Alkmaar, Amersfoort, Den Haag, Eindhoven, Heerlen, Houten, Smallingerland en Utrecht staat de Cultuurwijzer online. Vul er hiereen naar keuze in. De Cultuurwijzer is tot stand gekomen in opdracht van de VSCD en de VNPF en in samenwerking met de NAPK, Cultuurconnectie, de LKCA en Kunsten ’92.
Debatten
Aan cultuurdebatten heeft het de afgelopen maanden niet ontbroken: publiek en culturele instellingen gingen met de lokale politiek in debat in onder andere Enschede, Deventer, Amsterdam, Rotterdam, Houten, Arnhem, Wageningen, Den Haag, Utrecht, Elst, Steenwijk, Zevenaar, Dordrecht, Breukelen, Zutphen, Zwolle, Uden, Hulst, Leidschendam, enzovoort. Vanavond kunt u in Amsterdam nog naar het Gemeentelijk kunstdebat over talentontwikkeling, in de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, van 17:30 – 18:30 uur, met o.a. studenten en Jan Zoet (directeur Academie voor Theater en Dans en voorzitter Kunsten ’92). Lees meer.
Input voor de Verkiezingsprogramma’s en voor de lokale lobby
Vanuit diverse hoeken heeft de cultuursector instrumenten aangeleverd om kunst, cultuur en erfgoed in de gemeentelijke politiek te verankeren:
*Zo heeft LKCA (Landelijk Kennisinstituut voor Cultuureducatie en Amateurkunst) de Campagne ‘Cultuur deel je’ ontwikkeld. Om culturele instellingen te ondersteunen deze boodschap aan de lokale politiek over te brengen heeft LKCA een toolkit ontwikkeld en in het hele land lokale campagnecoördinatoren geworven. Lees meer.
*De Museumvereniging maakte de Handleiding Lobbyen bij de gemeente 2018, met praktische tips en tricks om te lobbyen. Adviezen over welke boodschap af te geven, op het juiste moment, bij de juiste persoon. De publicatie kijkt verder dan alleen de aankomende verkiezingen, en biedt ook nieuwe impulsen om de relatie tussen musea en gemeenten nog sterker te maken. Lees meer.
*Kunsten ’92 heeft in de zomer van 2017 aan alle fractievoorzitters in alle gemeenten de flyers ‘Cultuur werkt voor de gemeente’ en ‘Erfgoed werkt voor uw gemeente’ gestuurd. De brochures bevatten elk vijf concrete punten voor de verkiezingsprogramma’s, maar kunnen ook worden ingezet bij de vorming van de collegeakkoorden.
*De Boekmanstichting legde een internetcatalogus aan over kunst en cultuur in de gemeenteraadsverkiezingen. Lees meer.
-
Terugblik Paradisodebat 2017
31 aug 2017 in Activiteit, Artikelen en blogs
Wie zit er op De Stoel van de Toekomst?
Pak de stoel, investeer in de sector en verzamel verhalen – Tekst: Sandra Jongenelen
De grote onderwerpen die ook buiten de kunst- en cultuursector op de agenda staan, kwamen ruimschoots aan bod tijdens het Paradisodebat, de traditionele afsluiting van de Uitmarkt in Amsterdam. Het ging over culturele diversiteit, vertrouwen en nieuwe verhalen. Organisator Kunsten ’92 had kunstenaars en cultuurwoordvoerders in de Tweede Kamerleden gevraagd na te denken over ‘de waarden die wij willen overdragen aan toekomstige generaties’. En dus lagen metavragen ter tafel. Hoe willen we dat de samenleving eruit gaat zien? En wie zit er op de stoel van de toekomst?
Met: Anoek Nuyens (theatermaker), Abdelkarim El-Fassi (producent en regisseur) en Gijs Scholten van Aschat (aankomend voorzitter van de Akademie van Kunsten, acteur). En cultuur-woordvoerders in de Tweede Kamer: Corinne Ellemeet (GroenLinks), Michel Rog (CDA), Peter Kwint (SP), Dilan Yesilgöz (VVD), Vera Bergkamp (D66) en Kirsten van den Hul (PvdA). Onder leiding van Lex Bohlmeijer (o.a. Radio 4).
Sommige deelnemers lardeerden hun verhaal met filosofische bespiegelingen. ‘Op hoog niveau met elkaar borrelen’, zo vatte een bezoeker de bijeenkomst na afloop samen. Toch was het meer dan dat. Het ging ook veelvuldig over het nu. Over geld vooral, een onderwerp dat op het bord ligt bij de formateurs en waarover sommige politici in afwachting van een regeerakkoord volstonden met het oplepelen van verkiezingsbeloftes.
Investeren
Acteur Gijs Scholten van Aschat, per 1 september 2017 ook voorzitter van de Akademie van Kunsten, wees op de rol van de overheid in andere sectoren. Bij de bankencrisis pompte het Rijk er miljarden in. En ook tijdens crises bij de woningcorporaties en de landbouw kwam Den Haag met geld over de brug. Dat gebeurde onder het mom van: we nemen onze verantwoordelijkheid en investeren.
Na het schrappen van een derde van de cultuurbegroting vindt hij het nu tijd dat bewindslieden hun verantwoordelijkheid nemen. Dit is hét moment om in de kunst- en cultuursector te investeren. ‘De € 200 miljoen die eerder uit ons is geperst, heeft een overschot van € 13 miljard opgeleverd. We kijken reikhalzend uit naar het rendement op onze investering. Als we iets hebben geleerd van de laatste vier jaar dan is het ‘voor wat hoort wat’.’
Visie
Tweede Kamerlid Vera Bergkamp (D66) die cultuurwoordvoerder Alexander Pechtold verving, reageerde enthousiast. ’Als Gijs iets zegt, wil ik altijd ‘ja’ zeggen.’ Maar de politieke werkelijkheid verloor ze niet uit het oog. De prijskaartjes worden aan de formatietafel verdeeld, niet tijdens het Paradisodebat.
Scholten van Aschat schetste het toneellandschap, waar in de jaren tachtig zo’n vierhonderd mensen in vaste dienst werkten. Nu
blijft het aantal steken onder de vijftig. Flexwerken is het toverwoord. Slechts enkele acteurs overleven in de ratrace die al op de academies begint. Dat bracht hem op het collectief, een alternatief onder toneelmakers die zich afzetten tegen de ieder-voor-zich-mentaliteit. Een dirigent of regisseur ontwikkelt samen met zijn mensen een koers en maakt van het ensemble meer dan de som van de individuen. Ze delen een visie die, zo zei hij, volgens demissionair premier Rutte gelijk staat aan ‘een olifant die het uitzicht belemmert’.De Stoel van de Toekomst
Symbool voor de toekomst stond mooi uitgelicht op de tribune De Stoel van de Toekomst. Het rode meubelstuk was ontleend aan een sprookje van Jan Terlouw. In Het Hebzuchtgas schrijft hij: ‘Als we vergaderen over belangrijke zaken, als we belangrijke besluiten nemen, wij samen, maar ook in onze bedrijven, zetten we er altijd een lege stoel bij. Dat is de stoel voor de mensen die er nog niet zijn, voor de toekomstige generaties. De stoel van de toekomst.’ Met die lege stoel in het vizier hielden drie kunstenaars elk een verhaal waarop zes politici in tweetallen reageerden.
Nederlandse DNA
‘De lege stoel gaat over mij’, zei Abdelkarim El-Fassi. De wieg van de film- en documentairemaker stond in Zeeland, zijn ouders emigreerden erheen vanuit Marokko. Hij vertelde over zijn eerder gemaakte documentaire met zijn vader in de hoofdrol. En in vervolg daarop de voorstelling die begin oktober in première gaat: Toen ma naar Mars vertrok. Die verhalen zijn ook bouwstenen van de samenleving, maakte hij duidelijk. Zijn missie: die verhalen in het Nederlandse DNA krijgen. Dat pleidooi viel in goede aarde bij GroenLinks-politica Corinne Ellemeet. ‘Wie zijn wij? En vertegenwoordigt de cultuursector wel iedereen?’
Pak de stoel
Haar collega Dilan Yesilgöz – Zegerius (VVD) voelde zich persoonlijk geraakt door El-Fassi’s verhaal. Op haar achtste vertrok ze met haar moeder en zusje als vluchteling naar Nederland. Het Tweede Kamerlid werd in Ankara geboren en merkt dat ze ‘continu dingen moet uitleggen’. Ook haar verhaal hoort erbij, zei ze. Ze stak El-Fassi een hart onder de riem. Terwijl de documentairemaker zich afvroeg in hoeverre mensen óp de stoel bereid waren hun plaats af te staan, adviseerde zij hem de stoel te pákken. ‘Het zou gemakkelijker kunnen maar zo werkt de wereld niet’, voegde ze eraan toe.
Codes
Directeur van de Museumvereniging Siebe Weide vertelde namens de stuurgroep Code Culturele Diversiteit dat het ministerie heeft besloten de code verder toe te passen. ‘Met een stevig programma de komende vier jaar.’ Hij sprak vanuit de zaal, waar volgens El-Fassi twee Marokkanen zaten. ‘En die heb ik uitgenodigd.’ De deuren moeten open, onderschreef Jan Zoet, voorzitter van Kunsten ’92. Als directeur van de Theaterschool in Amsterdam maakt hij de generatie van de toekomst dagelijks mee. ‘Ze komen eraan, en hele goede.’ Vanuit de zaal lichtte Anne Breure ook de Fair Practice Code toe. De Code is bedoeld ter versterking van de inkomenspositie van kunstenaars. Begin oktober volgt de presentatie, aldus de artistiek directeur van het Veem Huis voor Performance.
Kunst als levensbehoefte
De politici die over de toekomst spraken, behoren deels ook tot een nieuwe generatie. Vier van de zes zitten sinds maart op het Haagse pluche. Er klonk kritiek op de ideeën van hun voorgangers. De periode van Rutte I, waarbij kunstenaars als subsidieslurpers werden weggezet, is voorbij. Kunst en cultuur is een levensbehoefte, vond Kirsten van den Hul (PvdA). Dat illustreerde ze met een persoonlijk verhaal over een politiek geladen muziekoptreden in Tunesië, waarbij politieagenten klaar stonden om in te grijpen. De vraag naar de waarde van cultuur deed zij af als banaal en verleden tijd. ‘Kunst en cultuur leren ons dat er een andere werkelijkheid bestaat. We moeten bouwen en kijken wat ons bindt. De politiek heeft de sector nodig.’ Ook sprak ze over het belang van kunst als zuurstof in deze bizarre tijden.
Nieuwe verhalen
Eerder had theatermaker Anoek Nuyens de politici haar diensten al aangeboden. ‘Heeft u een goed idee nodig? Vraag mij dan
lever ik een goed verhaal waar niemand omheen kan.’ Daaraan voorafgaand vertelde ze over de goededoelenstichting Auxilium in Kenia die ze van haar oudtante erfde. In Nederland maakte ze daarover de voorstelling Hulp. Zij speelde deze voorstelling niet alleen in het theater, maar later ook in vergaderzalen van ngo’s en campagnebureaus van politieke partijen. Als witte redder die het niet meer wist, kreeg ze volop aandacht in de media. Presentator Mart Smeets stak bij haar woorden zijn duim op ter goedkeuring. Maar had dat werkelijk iets veranderd aan de situatie van de mensen op de berg in Kenia? Alle moeite en tijd deden haar uiteindelijk beseffen dat iedereen moet… vergaderen. Het klonk ook verrassend uit de mond van een theatermaker. ‘We zoeken nieuwe verhalen. En ik hoop dat jullie zien dat kunstenaars daaraan kunnen meewerken.’ En zij voegde eraan toe: ‘geef kunst en cultuur het vertrouwen en je zal versteld staan wat eruit komt’.Politiek van het wij
CDA’er Michel Rog was geraakt door haar verhaal, waarin hij snijvlakken zag met begrippen als rentmeesterschap, naar elkaar omkijken en naastenliefde. ‘De politiek van het wij’ viel ook in goede aarde bij Peter Kwint (SP). Rog greep dat aan om een brug tussen de twee partijen te slaan: ‘We zitten niet zover van elkaar.’ Ondanks die eensgezindheid had Nuyens het al aangekaart dat er niet één oplossing is te vinden. Dat gold natuurlijk ook voor de vraag welke waarden we willen overdragen aan toekomstige generaties. We kunnen meerdere antwoorden aanvinken. Tijdens het Paradisodebat 2017 trapte het verhaal van de toekomst af.
Kijk hier de sprekers terug
Anoek Nuyens: geef kunst tijd en vertrouwen
Abdelkarim El-Fassi: maak voor diversiteit geen plaats maar ruimte
Gijs Scholten van Aschat: de kracht van het collectief
VOOR DE VOLLEDIGE REGISTRATIE KLIK HIER
-
Publicatie “Spiegel, vergrootglas of luchtspiegeling?”
9 jun 2017 in Activiteit, Artikelen en blogs, Informatievoorziening, Onderzoek, Opinie & Debat
SPIEGEL, VERGROOTGLAS OF LUCHTSPIEGELING?
CULTUURPOLITIEK & IDENTITEIT IN PERSPECTIEF
Toen prinses Máxima bij de presentatie van het WRR-rapport Identificatie in Nederland (2007) beweerde dat “de Nederlander niet bestaat”, leverde haar dat een hoop kritiek op. Máxima’s uitspraak werd gezien als een ontkenning van de nationale identiteit, of misschien zelfs een aanval. In het gekrakeel bleef echter een definitie achterwege van wat ons eigen is. “Moeten Nederlanders duidelijk maken wat die identiteit eigenlijk inhoudt, dan blijven ze steken in simpele en nogal schrale observaties”, constateerde Maarten van Rossem in zijn schotschrift Wie zijn wij? (2011). “Nederlanders zeggen zich vooral Nederlander te voelen als ze kijken naar sportevenementen waar hun landgenoten het goed doen en op nationale feestdagen, waarbij onveranderlijk Koninginnedag wordt genoemd.”Die observatie geldt nog steeds. En dat terwijl ‘identiteit’ tot in het hart van het politieke discours is gedrongen, zeker in de aanloop naar de afgelopen Kamerverkiezingen. Of het nu is in de vorm van nationaal bindmiddel of viering van verscheidenheid, de vraag naar wie wij Nederlanders zijn, vormde een rode draad in de verkiezingsprogramma’s van vrijwel alle partijen. Hij klonk door in de positionering binnen de EU, de omgang met vluchtelingen, en de inrichting van de economie. Niet in de laatste plaats kleurde hij de paragrafen over kunst en cultuur, die in veel gevallen worden gezien als meest directe uiting van identiteit.
In deze publicatie analyseren en expliciteren we de mechanismen die onder het oppervlak van deze identiteitspolitiek liggen. Kunst en cultuur kunnen hierbinnen fungeren als spiegel, soms zelfs als lachspiegel, maar ook als vergrootglas om focus aan te brengen of idealistisch vergezicht.
Met bijdragen van Robbert van Heuven, Edo Dijksterhuis, Karin Wolfs, Jaïr Tchong, Asis Aynan, Naomi Velissariou, Joost Heijthuijsen en Samira Dainan.
ROND 8 JUNI 2017 VALT DEZE PUBLICATIE BIJ VELEN VAN U OP DE DEURMAT. U KUNT MEER FYSIEKE EXEMPLAREN BESTELLEN DOOR EEN MAIL TE STUREN MET UW NAAM EN ADRES NAAR INFO@KUNSTEN92.NL Lees verder… -
Coprofagie, filterbubbels en Russische hackers
18 jan 2017 in Activiteit, Artikelen en blogs
Uitdagingen voor publieke media in de onlinewereld
Artikel Lennart van der Meulen (directeur VPRO, bestuurslid Kunsten ’92)
Paus Franciscus bemoeide zich er mee. In een interview met het Vlaamse rooms-katholieke tijdschrift Tertio noemt de Heilige Vader nepnieuws net zo erg als coprofagie en coprofilie. Coprofagie is volgens de Dikke van Dale poepseks en coprofilie het eten van uitwerpselen. Volgens Franciscus, ‘moeten de media integer zijn en transparant en niet vervallen tot coprofilie: altijd maar uit zijn op schandalen, lelijke dingen zeggen. Die drang tot coprofagie kan grote schade veroorzaken.’ Het staat gewoon op Vaticaan.com: Een paus die het over poepseks heeft. Maar 100 procent zeker dat het waar is ben ik niet.
Nepnieuws
Nepnieuws domineerde de afgelopen weken de discussie over de nieuwe bedreigingen van het internet. Trump zou de verkiezingen hebben gewonnen dankzij nepnieuws dat hijzelf en fora als 4chan, Reddit en Breitbart continu viral liet gaan. Obama gaat onderzoek doen naar Russische hackers die de verkiezingscampagne in de VS hebben beïnvloed en dreigt Poetin met een cyberwraak. Een man bestormde met een automatisch geweer pizzeria Comet Ping Pong in Washington D.C. omdat hij heilig overtuigd was van het nepnieuws dat Hillary Clinton vanuit dat restaurant een pedofielen netwerk runde. LEES VERDER: Lees verder…
-
Column Jan Zoet bij Congres Podiumkunsten
24 mei 2016 in Activiteit, Artikelen en blogs, Belangenbehartiging & Lobby, Opinie & Debat
In De Vereeniging Nijmegen op 24 mei 2016Wat betekent het advies van de Raad voor Cultuur voor de podiumkunstensector?
In zijn column op het Congres Podiumkunsten in Nijmegen plaatste Jan Zoet het advies van de Raad in perspectief. ‘Als je echt een beeld wilt krijgen van hoe het er in de podiumkunsten voorstaat, zal je naar het geheel moeten kijken, dus naar de BIS, en naar wat er bij de zes Rijksfondsen gebeurt en daarin ook de regionale en gemeentelijke verantwoordelijkheden meenemen’.
In zijn verhaal benoemt hij de knelpunten en draagt mogelijke oplossingen aan. Een ‘reshuffling’ van het huidige systeem van BIS en fondsen lijkt onontkoombaar. Zoet besluit met een vraag aan het congrespubliek: wat betekent het voor de podia als het bestel vanaf 2020 ingrijpend wordt veranderd? Wat zijn de zorgen en kansen die zich aandienen? Kunsten ‘92 wil, samen met de cultuursector, de fondsen en de Raad voor Cultuur, dit gesprek de komende tijd aangaan. Lees verder… -
Eurosonic|Noorderslag panel op 16 januari 2016
10 jan 2016 in Artikelen en blogs, Opinie & Debat, Publicaties
LEES HIER HET VERSLAG:
De toekomst van het cultuurbeleidOnze wereld globaliseert, digitaliseert en migreert. Wie wij zijn en hoe we onze toekomst op duurzame wijze vorm willen geven, díe vragen zullen in de komende jaren veelvuldig aan de orde worden gesteld. Vast staat dat kunst en cultuur in alle mogelijke verschijningsvormen een cruciale rol zullen spelen in de vormgeving van onze samenleving. Als verbeelder, aanjager, inspirator en spiegel van wie wij zijn. Nederland staat bovendien in de top 5 van de meest innovatieve kennislanden en die positie willen we graag vasthouden. Wat betekent dit voor het cultuurbeleid van de toekomst? Hoe moeten de belangen van de sector in deze veranderde context worden behartigd?
Over deze vraag discussiëren we met de politiek, culturele instellingen, leden van Kunsten ’92 en andere belanghebbenden onder leiding van Thomas van Dalen. In het panel zitten: Paul de Rook (wethouder cultuur Groningen), Henriette Post (Fonds Podiumkunsten), Arie Wink (Noord Nederlands Toneel), Lennart van der Meulen (VPRO, interim voorzitter van Kunsten ’92), Patty Wageman (Museum de Buitenplaats) en de aanwezigen. Lees hier meer over programma en organisatoren.
Om deze bijeenkomst zonder ES|NS-ticket te kunnen bijwonen, dient u zich aan te melden via info@kunsten92.nl vóór donderdag 14 januari. Aangemelde personen kunnen zich melden bij de centrale balie in de Oosterpoort en mogen dan doorlopen.
16 januari 2016 van 14.45 tot 16.00 uur in de Oosterpoort in Groningen
Zaal: B12 – PANEL ROOM Lees verder… -
Kunst, cultuur en erfgoed in het Jaar van de Ruimte 2015
13 okt 2015 in Artikelen en blogs, Publicaties
2015 is het Jaar van de Ruimte: een serie van activiteiten die de professionele, politieke en maatschappelijke discussie over de ruimtelijke ordening en toekomst in ons land voeden. Tijdens het Jaar van de Ruimte wordt toegewerkt naar het Manifest 2040. Dit Manifest 2040 moet de agenda vormen voor de nieuwe Nationale Omgevingsvisie en de Omgevingswet. Het manifest is op 15 december 2015 aangeboden aan minister Schultz van Haegen tijdens de slotbijeenkomst van het Jaar van de Ruimte.
Kunsten ’92 spant zich tijdens het Jaar van de Ruimte in om het belang van kunst, cultuur en erfgoed voor gebiedsontwikkeling te benadrukken. Dit doen wij door input te leveren voor het Manifest 2040 (lees hier), door bijdragen te plaatsen op het platform Wij maken Nederland en door deel te nemen aan sessies over de Nationale Omgevingsvisie en bijeenkomsten het Jaar van de Ruimte. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu is verantwoordelijk voor de Omgevingsvisie en Omgevingswet en betrekt andere ministeries, zoals OCW (en daarbinnen ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed RCE).
Achtergrond
In 2018 treedt de nieuwe Omgevingswet in werking, die zo’n 26 wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving integreert. Hieronder vallen onderwerpen als: bouwen, milieu, waterbeheer, ruimtelijke ordening, monumentenzorg en natuur.
Met deze Omgevingswet wordt ook de Nationale Omgevingsvisie van kracht. Hierin staan de belangrijkste plannen en ambities voor de inrichting van Nederland op de lange termijn. Op dit moment zijn er bijna 80 visies en beleidsplannen, zoals bijvoorbeeld het Milieubeleidsplan, de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, het Verkeer en Vervoerplan, Waterplan, Natuurbeleidsplan, etc. Deze visie is niet alleen bindend voor het Rijk, maar zal ook doorwerken in de provinciale omgevingsvisies. Aangezien participatie een belangrijk thema van de Omgevingswet is, wil het ministerie van Infrastructuur en Milieu de Nationale Omgevingsvisie laten aansluiten bij wat er leeft in de maatschappij. De bouwstenen voor de visie worden vanuit de maatschappij ‘opgehaald’ d.m.v. activiteiten, bijeenkomsten, en het Manifest 2040.
Lees hier het
Lees verder… -
Verslag Paradisodebat 2015
4 sep 2015 in Artikelen en blogs, Opinie & Debat, Publicaties
De klik tussen kunst en politiek?
Verslag: Sandra Jongenelen
Aan het begin van het Paradisodebat dat zondagmiddag 30 augustus 2015 de traditionele afsluiting van de Uitmarkt in Amsterdam vormde, liet moderator Ruben Maes de zaal in zijn kaarten kijken. ‘Ik heb de stiekeme hoop dat politici en kunstenaars dezelfde insteek hebben.’ Op de eerste rij zaten Tweede Kamerleden, cultuurwethouders van grote steden en de secretaris van de Raad voor Cultuur. De rest van de zaal was gevuld met vertegenwoordigers van culturele instellingen, andere beleidsmakers en kunstenaars. Was het wishful thinking, de opmerking van Maes?
Helemaal niet, bleek al snel. Drie Tweede Kamerleden hadden voorafgaand aan de bijeenkomst elk met een kunstenaar gegeten. Daarbij vonden ze elkaar, vertelden ze in een filmpje waarmee de middag aftrapte. Marjolijn van Heemstra, theatermaker en dichter, uitte voorafgaand aan haar gesprek met CDA-politica Mona Keijzer haar bedenkingen, maar keek naderhand terug op een vruchtbare avond. Datzelfde gold voor filmer Jan Willem van Ewijk en choreograaf Guy Weizman die aan respectievelijk Jacques Monasch (PvdA) en Alexander Pechtold (D66) waren gelinkt. ‘Het klikte’, merkte die laatste op. Alle drie de koppels vertelden dat ze een vervolg aan hun ontmoeting wilden geven.De dinner dates vormden de opmaat van het dertiende Paradisodebat dat voor de gelegenheid was omgedoopt tot gesprek. Daarbij paste de opstelling van stoelen in carrévorm. Zonder podium zaten publiek en sprekers zij aan zij en voltrok het gesprek zich bijna vanzelfsprekend en in een intieme sfeer. Een dansje van theatermaker Adelheid Roosen en Alexander Pechtold onderstreepte die intimiteit. Toch kon de positieve chemie van de middag niet verhullen dat kunstenaars en politici in verschillende werelden leven. Over en weer liggen er verwachtingen, waarvan de andere partij zich veelal niet bewust is. Keijzer pleitte daarom voor de oprichting van een denktank van kunstenaars en politici. Van Ewijk: ‘Zoiets zie je ook in andere sectoren. Gebruik onze creativiteit.’
Pechtold riep op snel actie te ondernemen en invloed uit te oefenen op het schrijven van de partijprogramma´s. ‘Wil je de politiek beïnvloeden dan moet je nog vóór de partijcongressen zorgen voor goede cultuurparagrafen. Daar begint het. Nu staat er vooral prietpraat.’ Een kunstenaar uit de zaal haakte daarop in. ‘In verkiezingstijd zie ik in de krant altijd rijtjes hoe politici over bepaalde onderwerpen denken, maar kunst en cultuur staat daar nooit bij.’ Van Heemstra pakte die handschoen op. ‘Er ligt een verantwoordelijkheid bij kunstenaars. Ook zij moeten wat doen.’ Monasch deelde die visie. ‘Kunstenaars mogen best assertief zijn.’
De oproep met elkaar in gesprek te gaan, betekent niet dat er nu geen contacten zijn tussen kunstenaars en politici. ‘We maken heel wat meters’, verzekerde Erik Akkermans, voorzitter van de Federatie Cultuur. ‘De belangenorganisaties werken goed samen en kunstenaars weten de politici inmiddels te vinden: is er iets aan de hand dan staat de gang bij de Kamerleden vol.’ De politici onderschreven dat. De lokale cultuurwethouders Margriet Jongerius (GroenLinks Utrecht) en Mieke Damsma (D66 Maastricht) vertelden over hun samenwerkingsvormen. En Keijzer voegde eraan toe dat ze ‘dit soort gesprekken minstens twee keer per week’ voert.
Barbara Visser, voorzitter van de Akademie van Kunsten van de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen) merkte op hoe zinvol dat is. ‘Heel wat dingen die wij achter de schermen in Den Haag zeggen, komen terecht in beleid.’ Tegelijkertijd legde zij de vinger op de kloof tussen politiek en kunst met haar opmerking over een meeting met cultuurminister Jet Bussemaker. ‘De minister dacht pragmatisch en wilde een oplossing, terwijl ik gewoon een gesprek wilde.’ Keijzer deelde een vergelijkbare ervaring met de zaal. ‘Mensen komen niet zomaar bij me. Ze willen iets. Dan kijk ik in hoeverre het zou kunnen en of het in mijn partijbeleid past.’
Voorafgaand aan dit gesprek – waarover later meer – kreeg Robbert Dijkgraaf de vloer als keynote speaker. Dijkgraaf is directeur van het Institute for Advanced Study in Princeton. Lees zijn artikel in NRC van 29 augustus hier. De ruwe tekst van zijn lezing leest u hier.
Hij stak van wal met een ‘rechtenvrije anekdote’, waarbij aan Sovjetleider Brezjnev werd gevraagd in één woord samen te vatten hoe het er met zijn land voorstond. ‘Goed’, luidde zijn antwoord. En in twee woorden? ‘Niet goed.’ Iets vergelijkbaars geldt voor de kunst- en cultuursector in Nederland, stelde Dijkgraaf. Waar het culturele BBP aan de ene kant zeer hoog is – miljoenen mensen genieten jaarlijks van kunst en cultuur – stapelen problemen zich op. Instellingen vielen de afgelopen jaren om of staan te wankelen, terwijl kunstenaars soms nauwelijks het hoofd boven water weten te houden en jong talent zich moeilijk kan ontwikkelen.
Deze paradox gaat volgens Dijkgraaf gepaard met een volle boodschappenmand van de overheid die ook is gevuld met tegenstrijdigheden. Zo vindt de politiek dat kunstenaars en kunstinstellingen veel publiek moeten trekken, maar hamert zij tegelijkertijd op experiment dat per definitie weinig bezoekers trekt. Kunstenaars en instellingen moeten ondernemerszin vertonen, maar kunnen geen risico lopen doordat ze met private middelen werken. Door die tegenstrijdigheid trekken veel kunstenaars zich terug, ziet Dijkgraaf. Ze kiezen voor ballingschap. ‘Geef geld en laat ons met rust.’ Hij vergeleek de kunst- en cultuurwereld met een zee van drijfijs, waarbij kunstenaars van klus naar klus, van ijsschots naar ijsschots springen. Daarbij hoort het beeld van een versnipperde kunstenaar die als cultureel ondernemer in zijn levensonderhoud voorziet. Dijkgraaf zet daar vraagtekens bij. We krijgen daardoor een bepaald soort kunstenaar, een multitasker, die zijn kunst kan vermarkten. Maar, zo zei hij ‘uit onderzoek blijkt dat mensen die multitasken slechter zijn in deelgebieden, zelfs in het multitasken.’ In de zaal kreeg hij daarmee de lachers op zijn hand, maar zijn insteek was serieus. ‘Kunnen we bescherming bieden?’
Om duidelijk te maken wat hij bedoelde, trok hij de parallel tussen kunst en wetenschap. Hij vertelde dat de sectoren honderd jaar geleden min of meer gelijktijdig opkwamen. In de wetenschap ontstonden grote goedgebouwde instellingen met een luchtbel aan vrije ruimte. De kunst leunt volgens hem op fragielere bouwwerken. Om die te verstevigen riep hij de kunst- en cultuursector op buiten de eigen muren te treden en met de politiek in gesprek te gaan. In de wetenschap is het niet ongebruikelijk dat iemand tegelijk onderzoeker, bestuurder en columnist is. In de cultuursector zou er bij de combinatie kunstenaar, museumdirecteur en criticus snel gefronst worden, stelde hij. ‘Toch helpt het als meer mensen vanuit het veld zich verplaatsen in de stoel van ambtenaar, journalist of publiek.’ Uit eigen ervaring vertelde hij hoe oncomfortabel het kan zijn wanneer je zo’n andere wereld betreedt. En hoe ongewis de uitkomst kan zijn. ‘Soms ligt er iets kleins aan succes ten grondslag. Een zinnetje in een partijprogramma of een smsje.’
Later op de middag ging Marolijn van Heemstra in op de Dijkgraafs oproep zich in de politieke arena te begeven. ‘Het lijkt me heel dynamisch.’ Hij gaf er nog advies bij. ‘Houd je stem en neem niet de taal van de politiek over.’ Ann Demeester, directeur van het Frans Hals Museum en bestuurslid van Kunsten’92, sloot de middag af, maar kon het niet laten alvast te reageren. Ze nam het op voor de kunstenaars. ‘Er zijn wel degelijk mensen die de politiek opzoeken. Ze noemde het project van voormalig cultuurwethouder Carolien Gehrels van Amsterdam en kunstenaars Hans van Houwelingen en Jonas Staal in kunstenaarscentrum W139 in Amsterdam. Daarbij brachten vier kunstenaars en vier politici vier dagen en drie nachten samen door, waarbij ze de mogelijkheid van een gedeeld project onderzochten.
Als opmaat voor de discussie had Dijkgraaf ook een advies aan de politiek. ‘Zorg voor meer maatschappelijke waardering.’ Daarna ging de microfoon naar cultuurwethouders van grote steden. Kajsa Ollongren (D66, Amsterdam) haakte in op zijn opmerkingen over de vrijheid voor de kunst. ‘We moeten niet alleen praten over geld, maar ook nadenken over het bieden van ruimte. Kunst ontstaat in de steden.’ Collega Jeroen Hatenboer (VVD, Enschede) deelde haar mening. ‘Misschien moeten we bepaalde modellen creëren voor die vrijheid.’ Zijn opmerking klonk paradoxaal, maar paste bij het kader dat Dijkgraaf had geschapen: een aaneenrijging van naast elkaar staande paradoxen. Dijkgraaf waarschuwde dat vrije ruimte geen gegarandeerd succes oplevert. ‘Het is net als bij financiële projecten; soms gaat het goed, soms niet, maar als geheel kom je verder.’
Jeroen Bartelse, secretaris van de Raad voor Cultuur wilde weten hoe Dijkgraaf de samenwerking met andere sectoren ziet, een weg die de minister is ingeslagen. Doen, antwoordde hij. ‘Kunst is een diamant met veel facetten. Doe het allemaal. Er zijn meerdere verhalen. The beauty is in the eye of the beholder.’
Tijdens de terugblik op de etentjes met de kunstenaars vertelde de politici welke vragen op dit moment op hun bord liggen. Pechtold, met ingang van 1 september woordvoerder cultuur voor zijn partij: ‘Hoe komende we uit dat klagende?’ Monasch die in een eerder leven galeriehouder was: ‘Op wat voor manier krijgen we meer cultuureducatie?’ De PvdA´er vond dat de toon van het debat sinds het kabinet Rutte I aanzienlijk was verbeterd, al werd dat in twijfel getrokken door zijn D66-collega. ‘Ik zie succes, maar nog veel drama.’ In het verlengde van Dijkgraafs oproep had Pechtold een advies aan de kunstwereld. ‘Er komt drie keer een generaal op televisie vertellen dat er extra geld nodig is voor defensie. Waar blijft de kunstenaar? Vertel wat het verschil maakt.’ Keijzer ziet het als de taak van de politiek het grote publiek te bereiken. ‘Daar moeten we stappen zetten.‘ Ze stak de hand in eigen boezem. ‘De manier waarop we over kunst en cultuur spraken is niet goed geweest.’
Dat was ook één van de conclusies van Ann Demeester. Zij bevestigde dat de giftige toon uit 2011 is omgeslagen. Daar komt volgens haar bij dat grote steden het belang van kunst en cultuur nu begrijpen. Politici moeten in haar ogen uitdragen dat kunst en cultuur geen franje maar een wezenlijk onderdeel van de samenleving is. In haar afsluitende woorden riep zij op tot rust. ‘We hebben behoefte aan een langetermijnvisie, niet aan sprinten. Werp geen splinterbommen af maar werk samen, smeed allianties en zorg voor relatievorming tussen kunst en politiek. Met een knipoog naar de keynote speaker raadde zij aan ‘alle uitspraken van Dijkgraaf te memoriseren’. Bij deze dan: ‘Vroeger toen alles slechter was, was alles beter.’ Een prachtige typering van de paradoxen.
-
Publicatie ‘Binnenste Buiten, over de achterkant van het cultuurbeleid’
1 jun 2015 in Artikelen en blogs, Opinie & Debat
Hoe staat de culturele sector ervoor? Het bleek een van de lastigst te beantwoorden vragen in de afgelopen periode. Niet alleen Kunsten ’92, ook minister Bussemaker en de Raad voor Cultuur spraken bij meerdere gelegenheden hun zorg uit over de gevolgen van de bezuinigingen voor de culturele sector. In de pers worden vooral de successen belicht, de drama’s blijken moeilijker in beeld te brengen, want daarmee trekken instellingen geen publiek en kranten geen lezers. Bovendien is het lastig om de werkelijkheid met feiten en cijfers te staven.
De redactie van het magazine van Kunsten ’92 hoopt met de publicatie ‘Binnenste Buiten, over de achterkant van het cultuurbeleid’ het plaatje iets meer in te kleuren, niet alleen met verhalen uit de wereld van de musea en de podiumkunsten, maar ook met een analyse en met voorzetten voor debat. De publicatie is opgebouwd uit verschillende artikelen die inzoomen van macroniveau (de maatschappelijk blik op de ‘zachte sectoren’), via het cultuurbeleid en de instellingen, naar het niveau van de individuele kunstenaar. Zo hopen we te laten zien dat de problemen op de verschillende niveaus en op verscheidene manieren in elkaar haken.
Lees verder…
-
