Een jaar geleden, op donderdag 12 maart 2020 om 15.00 uur, kondigde premier Rutte aan dat ‘alle evenementen, bijeenkomsten met meer dan 100 personen in heel Nederland worden afgelast. Dat geldt ook voor publieke locaties zoals musea, concertzalen, theaters, etc’. De maatregelen gingen diezelfde dag om 18.00 uur in. Deze boodschap tijdens de persconferentie had veel afgelastingen van voorstellingen en bijeenkomsten tot gevolg en betekende voor vele culturele organisaties dat zij hun deuren moesten sluiten.
Niemand had op dat moment kunnen denken dat we exact een jaar later – en vier dagen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 – nog met een lockdown (en nu ook met avondklok) te maken zouden hebben. De mate waarin de culturele en creatieve sector door de coronapandemie en alle maatregelen om die in te dammen is geraakt, is immens.
Vele steunpakketten (algemeen en voor cultuur en lokaal) en een jaar Taskforce culturele en creatieve sector verder, maken we de balans op van de tussenstand in de publicatie ‘CULTUUR & CORONA | EEN JAAR LATER’. En precies op deze dag valt dit magazine bij velen van u op de deurmat, of hierbij, in de mailbox.
In vijf hoofdstukken zetten we uiteen hoe binnen de letteren, de creatieve industrie, de beeldende kunst, de podiumkunsten en de film/av-industrie er grote verschillen zijn qua impact. Niet iedereen wordt even hard geraakt of op dezelfde manier. Uit de analyses van de verschillende disciplines blijkt telkens weer dat de makers, zzp’ers en kunstenaars de grootste slachtoffers van de coronacrisis zijn.
Bij wijze van intermezzo tussen de artikelen vroegen wij zes instellingen en gezelschappen naar de nieuwe initiatieven die ze het afgelopen jaar hebben ontwikkeld. Ze hielden op die manier contact met het publiek, bedachten innovatieve manieren van werken en wisten er soms zelfs wat aan te verdienen.
Miraculeuze nieuwe verdienmodellen leverden deze inspanningen echter niet op. Overheidsinvesteringen zijn en blijven noodzakelijk, maar vooral noodzakelijk is een visie op de inzet van die investeringen. Daarvoor heeft de culturele en creatieve sector een voorzet gedaan met de New Creative Deal: een ambitieus en veelomvattend plan voor een krachtig herstel èn vernieuwing van die sector. We nodigen een volgend kabinet van harte uit om daarmee samen met ons aan de slag te gaan.
LEES HIER DE PUBLICATIE Lees verder…
In de eerste week van 2020 kwam naar buiten dat Nederland voor het eerst in de geschiedenis meer dan 2 miljoen bedrijven telt – vooral eenmanszaken. Nederland scoort met 12,2% zzp’ers in de hele beroepsbevolking boven het Europese gemiddelde en de groei van het aantal zelfstandigen vlakt nog lang niet af. In de culturele sector is het aandeel zzp’ers al helemaal hoog: 72% volgens een SEO-rapport uit 2018. Dat heeft te maken met de aard van de sector, waarin autonoom werk en tijdelijke aanstellingen zeer gebruikelijk zijn. Maar overheidsingrijpen heeft gezorgd voor een enorme groei de afgelopen twintig jaar. De vraag is of nieuwe regelingen het tij kunnen keren.
Kunsten ’92 wijdt de publicatie Prijs n.o.t.k. Zzp’ers in de cultuursector aan deze trend. Welke ontwikkelingen, zowel politiek als economisch, hebben gezorgd voor die explosie aan zzp’ers? Waarom zijn er juist in de culturele en creatieve sector zoveel zelfstandigen? Wat betekent dit voor de individuele praktijk? Lees hier de publicatie. Lees verder…
Op de dag (20 juni 2019) van de lancering van de Ontwerp Nationale Omgevingsvisie (NOVI) in Haarlem, brengt Kunsten ’92 de publicatie ‘Kunst als voorman’ uit. De publicatie belicht het belang van ruimtelijke kwaliteit bij de transities – de ‘grote verbouwing’ – die Nederland doormaakt en de bijdragen van kunstenaars en ontwerpers daaraan.
Niet eerder waren we op zoveel fronten tegelijk aan het werk: woningbouw, energietransitie, waterberging, nieuwe infrastructuur, herbestemming, kringlooplandbouw, enzovoort. We hebben nú de kans om ons land nog mooier te maken. Het zou jammer zijn als de schoonheid verdwijnt achter windmolens, zonnepanelen en warmtepompen! Laten we onze ontwerpkracht nu mobiliseren, dan kunnen we over dertig jaar vol trots terugkijken op het resultaat.
Dit geluid klinkt gelukkig uit vele hoeken:
> De vandaag gepresenteerde Ontwerp Nationale Omgevingsvisie (NOVI) streeft naar behoud en versterking van de kwaliteit van de leefomgeving. De NOVI is een langetermijnvisie van de Rijksoverheid op de toekomst van de fysieke leefomgeving en zet de koers uit voor gemeenten en provincies die allen omgevingsvisies moeten opstellen.
> De Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en Kunsten ’92 lanceerden recent de campagne Fiks Nederland, waarin alle betrokkenen worden opgeroepen om de grote verbouwing te beschouwen als een culturele daad, waarmee we Nederland nog mooier maken.
> Rijksbouwmeester Floris Alkemade signaleert in het toekomstperspectief Panorama Nederland (door het College van Rijksadviseurs) dat de grote ruimtelijke veranderingen te lang zijn beschouwd als puur technische vraagstukken. Ook tijdens onze Provinciale Statenconferentie afgelopen februari betoogde Alkemade dat een sterke artistieke visie nodig is en dat kunstenaars en ontwerpers vanaf het begin en fundamenteel moeten worden betrokken bij het proces, om verdere verrommeling te voorkomen. ‘De verbeelding aan zet’.
> Marleen Stikker en George Brugmans pleiten er in hun artikel in NRC afgelopen zaterdag voor om de culturele en creatieve sector in positie te brengen bij de transformatie van onze samenleving en leefomgeving: als verkenner, verbeelder en ontwerper van de toekomst die we (kunnen) willen.
> Minister van Engelshoven beschrijft in de inleiding van haar Uitgangspuntenbrief welke persoonlijke, maatschappelijke en economische rol kunst en cultuur spelen.
> In januari 2018 ondertekenden alle Europese ministers van Cultuur de Davos Declaration on Baukultur, een Zwitsers initiatief, met als doel: ‘Het streven naar een hoogwaardige bouwcultuur moet opgenomen worden in de relevante wet- en regelgeving. Elke activiteit met een ruimtelijke impact dient verplicht bij te dragen aan het centrale doel, een hoogwaardige kwaliteit van de gehele gebouwde omgeving, inclusief erfgoed.’
De publicatie gaat vanuit diverse invalshoeken dieper in op de aspecten van de culturele impuls van de transities. De artikelen worden afgewisseld met columns. We hebben creatieve professionals uit verschillende disciplines gevraagd te dromen over wat zij zouden veranderen aan Nederland, wat zij zouden fiksen. Dat leverde praktische en utopische vergezichten op, maar vooral ook een oproep tot mentaliteitsverandering.
Lees HIER de publicatie ‘KUNST ALS VOORMAN’. Binnenkort valt hij op uw deurmat. Lees verder…
In de media
Het is u vast niet ontgaan: er is er de afgelopen tijd veel aandacht in de media voor Fair Practice in de culturele en creatieve sector. Er verschenen artikelen in o.a. Trouw, Financieel Dagblad en op NU.nl naar aanleiding van ‘Op weg naar het nieuwe normaal‘, het onderzoek naar de meerkosten van de toepassing van de Fair Practice Code in de culturele en creatieve sector.
In Standpunt.nl op NPO Radio 1 spraken o.a. Gijs Scholten van Aschat en andere kunstenaars over fair practice in de kunstsector. Tweederde van de luisteraars stemde positief op de stelling dat Nederlanders meer aandacht moeten hebben voor kunst en cultuur. Gisteren nog spraken acteurs in het televisieprogramma Dit isM over de moordende concurrentie, scheve machtsverhoudingen en lage lonen in de toneelwereld.
Lees ook het interessante interview over de Fair Practice Code in het magazine van Fonds Podiumkunsten. Henk Vinken looft in dit artikel de Fair Practice Code als kans voor omdenken: “Solidariteit hoort een leidend principe te zijn in de hele productieketen. Dan kun je ook je rug recht houden.”
Kunsten ’92 deelt de interviews, publicaties en onderzoeken aangaande de Fair Practice Code via Facebook en LinkedIn. Follow en share!
De Fair Practice Code
De Fair Practice Code is een gedragscode voor ondernemen en werken in kunst, cultuur en creatieve industrie. De code nodigt uit tot kritische reflectie en biedt een handreiking voor hoe de sector samen tot een toekomstbestendige arbeidsmarkt en beroepspraktijk komt. De nieuwste versie (januari 2019) van de Fair Practice Code staat online op de website http://www.fairpracticecode.nl. Het boekje is ook in drukvorm te verkrijgen. Vraag een exemplaar aan bij ons.
Wat is ’Fair’ eigenlijk? Doe de online Quickscan!
Op de website http://www.fairpracticecode.nl staat een online Quickscan, die je helpt om met tien vragen na te denken over de kernwaarden waarop de code is gebaseerd, en hoe je ernaar handelt. Bij het doorlopen van de scan vind je links naar bestaande afspraken in cao’s, honorariumrichtlijnen, scholing en nog veel meer. Een schat aan informatie, die voortdurend geactualiseerd wordt.
Toolkit
Het samen blijven doorontwikkelen en toepassen van de Fair Practice Code is de gedeelde verantwoordelijkheid van de hele sector. Wie de code toepast, wordt gevraagd dit ook (publiekelijk) uit te dragen. Dat kan bijvoorbeeld door een verantwoording in de jaarverslagen, vermelding op je website of in gesprekken met je samenwerkingspartners of publiek. Hierdoor wordt kennis over de Fair Practice Code verspreid en de toepassing ervan gestimuleerd. We stellen het logo en andere uitingen gratis beschikbaar. Ga hier naar onze Toolkit met logo’s.
Presentatie, panelgesprek of workshop?
We delen graag onze kennis en ervaringen. Kunsten ‘92 biedt daarom presentaties en lezingen over de Fair Practice Code aan. Zo gaf Yvonne Grootenboer onlangs een lezing op de INDUSTRY DAY in Leiden. Ook is er een groot aantal experts beschikbaar voor panelgesprekken over de Fair Practice Code. Aanstaande 28 juni neemt bijvoorbeeld Kees Lamers van de VNPF deel in een panelgesprek over dit thema tijdens inJazz. Vraag meer informatie aan bij Pien van Gemert, Kunsten ’92, fairpracticecode@kunsten92.nl.
Vanaf augustus 2019 kun je ook de Fair Practice Code Workshop aanvragen. Deze is af te nemen door één organisatie of door een hiervoor speciaal samengestelde groep werk/opdrachtgevers of -nemers in de culturele sector of creatieve industrie. Meer informatie volgt binnenkort.
Hoe nu verder?
Kunsten ‘92 heeft een tijdelijke projectorganisatie opgezet, die zorg draagt voor de implementatie, verdieping en promotie van de Fair Practice Code. Projectleider is Pien van Gemert.
De code zal vertaald moeten worden naar concreet gebruik. Dat gaat stapsgewijs en moet voortdurend gemonitord worden. De komende twee jaar zullen best practices, valkuilen en proeftuinen de input zijn voor de verdere ontwikkeling van de code. De projectorganisatie vertaalt learnings uit de praktijk en ontwikkelt concrete adviezen voor een duurzame toekomst van de culturele en creatieve sector.
Voor de inhoudelijke verdere ontwikkeling van de online Quickscan wordt momenteel een werkgroep van professionals en experts opgericht en werkt Kunsten ’92 uiteraard nauw samen met werkgevers, opdrachtgevers, werknemers, kunstenaars, zelfstandigen, ondersteuners, fondsen, bonden, organisaties en overheden. Kunsten ’92 is lid van de Regiegroep van de Arbeidsmarktagenda voor de culturele en creatieve sector, waarvan de Fair Practice Code een belangrijk onderdeel is.
Kunsten ’92 richt een aantal focusgroepen op die met regelmaat reflecteren op de implementatie van de code, organiseert de komende tijd i.s.m. anderen een aantal themabijeenkomsten en brengt in 20/21 een publicatie uit.
De code is nooit af. Help hem door ontwikkelen!
De minister vroeg op 21 januari j.l. in TivoliVredenburg expliciet om haar de achterkant van de praktijk te laten zien. Daarom halen wij heel graag de vele verhalen op uit de culturele sector en de creatieve industrie: de best practices en de falingen en delen we die met elkaar. Zou je je verhaal willen delen? Praat je graag mee? Waar loop jij tegen aan? Wat is er juist goed gegaan? Neem contact op met fairpracticecode@kunsten92.nl. Alvast bedankt! Lees verder…
Op 20 maart 2019 kiest Nederland de leden van de Provinciale Staten. De gekozen leden zijn de volksvertegenwoordigers in de 12 provincies. Voor kunst-, cultuur en erfgoed heeft de provincie een belangrijke rol als verbinder, kennisdeler en regisseur. Wat gebeurt er op het gebied van cultuurbeleid in aanloop naar de verkiezingen?
In veel provincies hebben cultuurdebatten plaatsgevonden, georganiseerd door provinciale instellingen. Bekijk het overzicht, opgesteld door het LKCA.
Op donderdag 14 februari 2019 werkten gedeputeerden, (kandidaat-)statenleden, culturele instellingen en fondsen, adviseurs en kunstenaars gezamenlijk aan een overdrachtsdossier cultuur voor provincies. Tijdens de conferentie ‘Cultuur werkt voor de Provincie!’ formuleerden zij een tiental aanbevelingen voor cultuurbeleid, ter inspiratie voor de nieuwe coalitieakkoorden na de Provinciale Statenverkiezingen. Rijksbouwmeester Floris Alkemade trapte af met een vergezicht over de grote ruimtelijke opgaven van dit moment en het culturele perspectief daarin.
OVERDRACHTSDOSSIER
Cultuur met impact: tien aanbevelingen voor de provincie. Neem initiatief op het gebied van kunst, cultuur en erfgoed richting rijk en gemeenten. Maak cultuur onderdeel van ruimtelijke ordening. Creëer ‘bewonerstrots’, zoals Friesland deed met Culturele Hoofdstad 2018. Deze aanbevelingen vind je in het ‘overdrachtsdossier cultuur’ voor informateurs, gedeputeerden en statenleden na de provinciale verkiezingen op 20 maart. Lees het overdrachtsdossier.
VERSLAG
Lees de opbrengst van alle bijdragen en deelsessies in het uitgebreide verslag.
Tijdens de conferentie lanceerde Flip ten Cate de campagne Fiks Nederland, de culturele impuls van de Grote Verbouwing.
Speciaal voor de conferentie maakte het LKCA een korte openingsfilm in het kader van de campagne #CultuurDeelJe.
Het LKCA (Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst) maakte een analyse en samenvattingen van partijprogramma’s per provincie. De signalen lijken op groen te staan voor een steviger inzet van de provincie op kunst, cultuur en erfgoed. Welke standpunten hebben de provinciale politieke partijen over de rol van cultuur in de provincie, inclusief cultuureducatie en cultuurparticipatie? Lees hier de analyse en samenvattingen per provincie door LKCA.
CULTUUR
In het najaar van 2018 stuurde Kunsten ’92 de politieke partijen in de provincies een flyer met acht punten om cultuur in het verkiezingsprogramma van hun partij op te nemen. En in februari 2019 nogmaals, nu gericht op het de collegeakkoorden. Lees hier de flyer ‘Cultuur werkt voor de Provincie’.
ERFGOED
In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen is de flyer ‘Ruimte voor Erfgoed’ opgesteld, door OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland) in samenwerking met het Erfgoedplatform van Kunsten ’92, waar OPEN lid van is. Lees hier de flyer ‘Ruimte voor Erfgoed’.
Op 11 december vond in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam de feestelijke afsluiting van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018 plaats. Wethouder Said Kasmi van Rotterdam opende een afwisselend programma met keynotes van schrijver Abdelkader Benali en kunsthistoricus Wim Pijbes, panelgesprekken over verschillende Europese thema’s onder leiding van prof. dr. Hester Dibbits en dr. Marinke Steenhuis, en verhalen van de jonge erfgoedprofessionals die afgelopen juni aan de Europese Youth Summit in Berlijn deelnamen. Ook werden enkele interessante Europese samenwerkingsprojecten op het snijvlak van erfgoed en kunst gedeeld, die na 2018 verdergaan, zoals ‘Heritage Contact Zone’ van Castrum Peregrini en ‘Craft Your Future’ van het Friesland College.
Grenzeloos erfgoed: Toekomstagenda Europees Erfgoed
Een hoogtepunt was de presentatie van de eindpublicatie met daarin een Nederlandse Toekomstagenda Europees Erfgoed, die werd overhandigd aan Barbera Wolfensberger, directeur-generaal Cultuur en Media bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Deze publicatie 2018 Europees Jaar voor het Cultureel Erfgoed (<klik) bevat aanbevelingen en initiatieven waardoor de impuls die dit themajaar gaf aan meer Europese samenwerking en afstemming binnen het erfgoedveld vanuit Nederland de komende jaren een duurzaam vervolg kan krijgen. Ook belicht publicatie de maandthema’s van het afgelopen jaar, met per thema verdiepende artikelen, activiteiten en de ‘schijnwerperprojecten’.
Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018
De Europese Commissie riep, op verzoek van de lidstaten, het Erfgoedjaar uit. Het Nederlandse programma van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed werd geïnitieerd vanuit het Erfgoedplatform Plus van Kunsten ’92 in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en DutchCulture. Met veel enthousiasme pakten in het hele land (erfgoed)organisaties het initiatief ‘bottom-up’ op. Er werden meer dan 300 activiteiten georganiseerd, die het erfgoed vierden en die de verbondenheid van ons land en onze geschiedenis met de rest van Europa voor een groot en divers publiek zichtbaar maakten. Talloze vrijwilligers, (erfgoed)organisaties, gemeenten en provincies hebben zich ingezet om van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed een succes te maken. Gedurende het jaar zijn vele samenwerkingsverbanden ontstaan, op nationaal en Europees vlak.
Het themajaar raakte ook aan de uitdagingen waar het erfgoed voor staat. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met het ‘betwiste’ of ‘beladen’ erfgoed? Met de soms te grote druk op erfgoedlocaties van massatoerisme? Met leegstaand erfgoed, dat vraagt om instandhouding door nieuw gebruik? Met klimaatverandering en de druk op onze infrastructuur, die vragen om ingrepen met oog voor ons cultuurlandschap en erfgoed? En hoe maken we erfgoed werkelijk inclusief? Vraagstukken die in heel Europa spelen en waarbij het belangrijk is gebruik te maken van internationale kennis en ervaring. Lees verder…
BERICHT INTEGRAAL OVERGENOMEN VAN DE BOEKMANSTICHTING:
Het Rijk, de Raad voor Cultuur en de regionale overheden wensen meer afstemming en samenwerking tussen de verschillende bestuurlijke niveau’s.
Op uitnodiging van minister Ingrid van Engelshoven (OCW) hebben de samenwerkende gemeenten en provincies samen met het culturele veld culturele regioprofielen opgesteld. Daarin worden de gezamenlijke visies op kunst en cultuur in de regio beschreven, de uitdagingen die zij gezamenlijk willen oppakken, de wijze waarop het rijksbeleid, lokaal beleid en regionale samenwerking kunnen bijdragen aan oplossingen hiervoor en de wijze waarop een en ander bijdraagt aan het landelijke cultuurbeleid.
Dit zijn de regioprofielen die op 1 november 2018 zijn ingeleverd:
We the North
Flevoland
Metropoolregio Amsterdam
Utrecht
Leiden
Stedendriehoek (Apeldoorn, Deventer, Zutphen)
Ede/Wageningen
Arnhem/Nijmegen)
Zwolle
Twente
Rotterdam
Haaglanden
Brabantstad
Limburg
Zeeland
Bekijk alle profielen en bijbehorende documenten in de internetcatalogus.
MET DANK AAN DE BOEKMANSTICHTING Lees verder…
We leven in vloeibare tijden, schreef socioloog Zygmunt Bauman al aan het begin van deze eeuw in zijn moderne klassieker Liquid Modernity. De tijd dat ontwikkeling lineair was en onherroepelijk de weg plaveide richting een door iedereen onderschreven doel is voorbij. Of we nog vooruitgaan, waarheen en of dat überhaupt een goede zaak is – het is allemaal onderwerp van debat geworden. In zo’n klimaat kunnen emancipatie en progressief denken zomaar omslaan in populisme en behoudzucht, en zwaarbevochten verworvenheden blijken wisselgeld voor emoties.
Het zijn schitterende tijden voor de kunsten die zich juist voeden met ambiguïteit en veranderlijkheid. Maar ook de kunsten zelf blijven niet buiten schot van de vloeibare waardering. Wat kwaliteit is en heeft, is niet meer vanzelfsprekend. Wat ondersteund en bewaard moet blijven evenmin. Als kunst wordt gemaakt met steun uit publieke middelen dan is het niet vreemd verantwoording voor de uitgaven te vragen. De vraag is alleen hoe je het effect van kunst moet meten.
En aangezien waardering een intersubjectief fenomeen is, gaat het steeds vaker om de vraag: wie bepaalt de waarde? Wat dan op ethisch niveau kan worden herleid tot: wie bepaalt de waarden die ten grondslag liggen aan die beoordeling?
In deze publicatie belichten de auteurs deze kwestie vanuit verschillende perspectieven, met bijdragen van Rabiaâ Benlahbib, Basje Boer, Edo Dijksterhuis, Tijs Goldschmidt, Aiman Hassani, Anneke Jansen, Miriam van Ommeren, Jaïr Tchong en Marianne Versteegh.
De publicatie van het jaarverslag over de jaren 2015 en 2016 heeft een jaar vertraging opgelopen. Onderbevrouwing door ziekte en urgente andere zaken zijn het excuus. De ontwikkelingen gaan zo razendsnel, dat het ook zinloos lijkt om nu nog aan te komen met dit jaarverslag. Toch doen we het, omdat het moet, en omdat het een breed palet aan activiteiten laat zien die we hebben ondernomen en het ook fijn is om te zien dat een en ander niet zonder resultaat is gebleken.
In de jaren 2015 en 2016 werd meer en meer duidelijk wat de gevolgen waren van de bezuinigingen die in 2013 zijn doorgevoerd en heeft, mede door de inzet van minister Jet Bussemaker, een kentering in het denken over de waarde van cultuur plaatsgevonden. Wat heeft Kunsten ’92 daaraan bijgedragen? Lees meer:
Lees verder…