-
Publicaties
-
Brief Kunsten ’92 over Bibliotheekwet (Wsob)
15 mei 2014 in Brieven en persberichten, Opinie & Debat, Publicaties
Op donderdag 15 mei behandelt de Tweede Kamer in een plenaire vergadering om 14.00 uur het wetsontwerp Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob). In dit wetsontwerp ontbreekt de verantwoordelijkheid van elke stad en dorp om haar inwoners een volwaardige bibliotheek te bieden. In een brief aan de Tweede Kamer (dd. 7 mei 2014) betoogt Kunsten ’92 dat een bibliotheek voor iedereen dichtbij, die toegang biedt en de gemeenschap faciliteert, een kernvoorwaarde is voor de culturele infrastructuur in Nederland. Meer over het Tweede Kamerdebat: lees hier. Meer achtergrondinformatie: op de VOB-site.
. Lees verder…
Leest u onze brief: -
Europese verkiezingen 22 mei 2014
14 mei 2014 in Brieven en persberichten, Publicaties
Stuur het Manifest Voor Europa Door Cultuur aan de lijsttrekkers van de Europese verkiezingen en eventueel de woordvoerders cultuur van de Tweede Kamer.
In aanloop naar de Europese Verkiezingen heeft de European Cultural Foundation, in samenwerking met Kunsten ’92 en oa Buma Cultuur, Dutch Creative Industries en de Federatie Cultuur, het Manifest Voor Europa Door Cultuur opgesteld. Hierin wordt een dringend beroep gedaan op (toekomstige) Europarlementariërs om een bijdrage te leveren aan een innovatieve Europese toekomstvisie. Cultuur is een verbindende schakel tussen de verschillende beleidsvelden en hoort thuis in het hart van Europese beleid. In de NRC stond aan de vooravond van Europadag (9 mei) een paginagrote advertentie:
De organisaties roepen iedereen op om het Manifest Voor Europa Door Cultuur aan de lijsttrekkers van de Europese verkiezingen en eventueel de woordvoerders cultuur van de Tweede Kamer te sturen. Verspreid deze oproep ook aan uw achterban, leden en netwerk, zodat de Europarlementariërs vanuit zo veel mogelijk organisaties en ondersteuners het manifest met de boodschap zullen ontvangen. Klik hier voor het Manifest:
Door CultuurHier vindt u de
. -
ERFGOEDPRIJS voor alle gemeenten bereikbaar
16 apr 2014 in Belangenbehartiging & Lobby, Opinie & Debat, Publicaties
De BNG Bank Erfgoedprijs, die dit jaar voor de vijfde keer zal worden uitgereikt, blijkt niet voorbehouden aan gemeenten waar je over de monumenten struikelt. Zo werd in 2013 de gemeente Noordoostpolder genomineerd, pionier op het gebied van erfgoed, in een polder die we zelf nog maar zo kort geleden hebben gemaakt. Winterswijk werd meerdere malen genomineerd, niet vanwege een groot budget of massa’s monumenten, maar door erfgoed slim te verbinden met nieuwe functies. Verder faciliteert Winterswijk zeer bewust initiatieven van burgers, die trots zijn op hun erfgoed. Ook gewone gemeenten met een ambitieus erfgoedbeleid maken kans op deze jaarlijkse prijs, zo blijkt dit jaar weer uit de aanmeldingen.
Eerdere winnaars profiteren nog steeds
De winnaars van afgelopen jaren, Westerveld, Schiedam, Kampen en Dordrecht, werden door de prijs stevig op de kaart gezet, en niet alleen door vermelding in de landelijke pers. Zij zagen zichzelf met andere genomineerden vaak genoemd als voorbeeld in publicaties en worden regelmatig uitgenodigd als spreker op symposia. Ook figureerden zij in het jaarlijkse boekje met winnaar en genomineerden dat breed wordt verspreid. De winnende gemeente is gastheer voor de volgende uitreiking. Een aantal gemeenten grijpt deze PR-kans aan: zo nam Schiedam het hele gezelschap van burgemeesters, wethouders en gemeenteambtenaren mee op een excursie en koppelt Kampen dit jaar een symposium over watererfgoed aan deze feestelijke bijeenkomst.De BNG Bank Erfgoedprijs is een initiatief van het Erfgoedplatform van Kunsten ’92 en hoofdsponsor BNG Cultuurfonds en heeft de ambitie om gemeenten te stimuleren beter gebruik te maken van de kansen die cultureel erfgoed hen biedt.
Gemeenten kunnen zich nog tot 15 mei a.s. aanmelden om beste erfgoedgemeente van Nederland te worden en het prijzengeld van € 25.000 in de wacht te slepen: kijk ook op http://www.bngerfgoedprijs.nl
-
Input voor de collegeonderhandelingen
27 mrt 2014 in Brieven en persberichten, Publicaties
De (nieuwe) raadsleden ontvangen van Kunsten ’92 per post direct na de Gemeenteraadsverkiezingen 2014 inhoudelijke ondersteuning voor de collegeonderhandelingen. In dit pakket treffen zij:
Gemeentelijke Cultuuragenda 2014
Erfgoedagenda ‘Goud in Handen’
Interviews met zes wethouders
Brief aan (nieuwe) raadsleden
In die brief een verwijzing naar Compilatiefilm en andere verslagen van het Gemeentelijk Cultuurcongres 2014In de brief doet Kunsten ’92 “een oproep aan alle raadsleden om kunst, cultuur en erfgoed vanuit een heldere visie op de toekomstvan de gemeente te bekijken. Richt u niet alleen op de korte termijn effecten op de begroting. Een gemeente-agenda van overheid, cultuur en bedrijfsleven voor de langere termijn kan richting geven aan uw beleid en nieuwe mogelijkheden scheppen. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, zorg, werkgelegenheid en economie. Met kunst en cultuur kunt u uw gemeente bovendien op de kaart zetten. Neem daarbij ook uw verantwoordelijkheid voor de jeugd en maak gebruik van bestaande faciliteiten zoals de Cultuurkaart en het Jeugdcultuurfonds.”
-
Nucleaire top vol kunst en cultuur
24 mrt 2014 in Brieven en persberichten, Publicaties
De Nuclear Security Summit 2014, gisteren en vandaag in Den Haag, is overgoten met kunst en cultuur. Nederland heeft er bij de voorbereiding van de top blijkbaar zeer bewust voor gekozen om kunst, cultuur en erfgoed maximaal in te zetten bij deze unieke kans om Nederland te promoten.
Zo startte het bezoek van de Amerikaanse president Barack Obama spectaculair met de landing van de Marine One helikopter op het Museumplein voor een bezoek van de president aan het Rijksmuseum. Daarna vertrok hij naar de Den Haag om de nucleaire top en de G7 bij te wonen. In de internationale pers was het bezoek van Obama aan onder meer de Nachtwacht voorpaginanieuws.
In het World Forum hangen tijdens de top meer dan honderd kunstwerken van Nederlandse kunstenaars, onder de titel A modern twist to Dutch classics. Het Haags Gemeentemuseum leent dertig etsen uit van de beroemde graficus M.C. Escher en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stuurt 38 schilderijen naar Den Haag: werk van oude meesters, uit de verfijnde Haagse school en van de woeste Cobrakunstenaars. Ook zullen er zestig eigentijdse foto’s uit de collectie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken te zien zijn.
Het design van alle uitingen van NSS2014 is verzorgd door LAVA Graphic Design. De inrichting en decoratie van het World Forum, inclusief de informele plenaire zaal in Delfts Blauw, is uitgevoerd door Fraai Projecten en Wolterinck Event Decoration, die meubels en ontwerpen van Nederlandse ontwerpers als Marcel Wanders en Lensvelt hebben gebruikt.
Tijdens de spectaculaire openingsceremonie stonden violiste Svenja Staats (winnaar Prinses Christina Concours 2011), sopraan Bernadeta Astari (winnaar Dutch Classical Talent Prize 2012), dansers van Conny Janssen Danst op het podium en zijn in de door IDTV gemaakte openingsfilm o.a. Hardwell, het Koninklijke Concertgebouworkest en het Rijksmuseum te zien.
Dinsdagmiddag bezocht Barack Obama het Gemeentemuseum in Den Haag om onder andere de ‘Victory Boogie Woogie’ van Mondriaan te bekijken. Lees verder…
-
Brief aan (nieuwe) raadsleden
19 mrt 2014 in Publicaties
Aan: de Fractievoorzitters in de Gemeenteraad t.b.v. de collegeonderhandelingen
Amsterdam, 24 maart 2014
Geacht gemeenteraadslid,
Hartelijk gefeliciteerd met uw verkiezing tot volksvertegenwoordiger in uw gemeente.
Uiteraard wilt u uw gemeente perspectief bieden en de jeugd een toekomst geven. Dit terwijl er grote veranderingen op uw gemeente afkomen: meer taken en verantwoordelijkheden, minder geld om het voorzieningenpeil in uw gemeente overeind te houden. Kunst, cultuur en erfgoed spelen daarbij een belangrijke rol.
Tijdens ons Gemeentelijk Cultuurcongres in januari (m.m.v. de VNG) noteerden wij:
- ‘De geschiedenis leert dat cultuur allesbehalve een overbodig onderdeel is van een gemeente. Het verbindt zich met nagenoeg alle beleidsterreinen waarmee een bestuurder te maken heeft.’ (Frits van Oostrom, hoogleraar, oud-president KNAW).
- ‘Kunst & kids is een gouden combi, we kunnen niet vroeg genoeg beginnen met creativiteit stimuleren.’ (Antoinette Laan, wethouder sport en cultuur Rotterdam).
- ‘Waarom werd er in de armste wijk van Leeuwarden het hardst geflyerd voor Culturele Hoofdstad 2018? Omdat kunst mensen het gereedschap voor nieuwe perspectieven aan kan reiken.’ (burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden).
Bekijk een korte compilatiefilm en andere verslagen van het congres op: http://www.kunsten92.nl.
Op de VNG-site vindt u nuttige informatie voor de collegeonderhandelingen: Wegwijzers Cultuur en Raadgevers Cultuur (www.vng.nl).Kunsten ’92 doet een oproep aan alle raadsleden om kunst, cultuur en erfgoed vanuit een heldere visie op de toekomst van de gemeente te bekijken. Richt u niet alleen op de korte termijn effecten op de begroting. Een gemeente-agenda van overheid, cultuur en bedrijfsleven voor de langere termijn kan richting geven aan uw beleid en nieuwe mogelijkheden scheppen. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, zorg, werkgelegenheid en economie. Met kunst en cultuur kunt u uw gemeente bovendien op de kaart zetten. Neem daarbij ook uw verantwoordelijkheid voor de jeugd en maak gebruik van bestaande faciliteiten zoals de Cultuurkaart en het Jeugdcultuurfonds!
Graag brengen wij hierbij de Erfgoedagenda ‘Goud in Handen’ en de Gemeentelijke Cultuuragenda van Kunsten ’92 onder uw aandacht. Doe uw voordeel met de praktische tips en voorbeelden in deze brochures. En laat u inspireren door bijgevoegde interviews met zes wethouders. U kunt gerust contact met ons opnemen indien u vragen of opmerkingen heeft. Wij wensen u veel wijsheid bij de collegeonderhandelingen en in uw raadswerk.
Met hartelijke groet,
Jet de Ranitz, voorzitter Verenging voor kunst, cultuur en erfgoed Kunsten ’92 Lees verder…
-
Interviews met zes wethouders | korte versie
19 mrt 2014 in Publicaties
Kunsten ’92 heeft in de week voor de Gemeenteraadsverkiezingen 2014 zes wethouders gevraagd wat volgens hen het belang van kunst, cultuur en erfgoed voor hun gemeente is en wat zij hun eventuele opvolger zouden adviseren voor de komende raadsperiode.
WINTERSWIJK – wethouder Rik Gommers
“Winterswijk is drie keer genomineerd voor de BNG Bank Erfgoedprijs. Dat is niet voor niets. De kracht van ons erfgoedbeleid is dat we niet alles vanuit het stadhuis verzinnen, maar veel samen met onze burgers doen. We betrekken de verschillende belanghebbenden bij onze plannen en proberen verschillende initiatieven met elkaar te verbinden, zoals in het geval van Villa Mondriaan of van boerderij Freriks, een gerestaureerde boerderij waar mensen met een geestelijke beperking werken. Het is interessant om te kijken hoe erfgoed te verbinden met nieuwe functies, waardoor je een verdienmodel kunt creëren dat niet alleen hangt op geld van de overheid. We hebben in Winterswijk geen groot cultuurbudget. Het gaat erom dat je als overheid de middelen die je hebt op de juiste manier inzet. Daardoor lukt bij ons heel veel en zijn mensen trots op hun erfgoed.
Ook na de verkiezingen willen we doorgaan met dat Winterswijkse model. Erfgoed behouden loont, dat blijkt ook uit onderzoek. Het levert geld op voor de lokale economie, bijvoorbeeld als het gaat om huizenprijzen of inkomsten voor de horeca. Door op zo’n rationele manier erfgoedbeleid te onderbouwen, kun je politiek en maatschappelijk draagvlak creëren.”
ROTTERDAM – wethouder Antoinette Laan
“De bezuinigingen aan het begin van deze collegeperiode kwamen fors over. Maar het was nu eenmaal mijn opdracht om 14% te bezuinigen. Op bijna alle terreinen moest worden bezuinigd, niet alleen op cultuur. Ik ben erg trots op de manier waarop de cultuursector zichzelf heeft herpakt en de blik naar buiten heeft gericht. Er zijn verschillende samenwerkingsverbanden ontstaan die de instellingen en de gemeente niet alleen financieel voordeel opleveren, maar ook een creatieve impuls geven. Partijen buiten de cultuursector zien dat ook en zijn steeds vaker geïnteresseerd om met culturele instellingen samen te werken.
In Rotterdam gaan we als het aan mij ligt ook na 19 maart cultuur op de kaart houden. Het is een onmisbaar onderdeel voor een geschikt vestigingsklimaat voor bedrijven en hun werknemers en dat willen we als overheid faciliteren. Bovendien leveren kunst en cultuur een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van onze kinderen. We hebben in Rotterdam dan ook samen met onze partners in de stad veel in cultuureducatie geïnvesteerd de afgelopen jaren. Maar kunst levert ook een gesprek op tussen mensen. Er leven 170 culturen in deze stad. Cultuur in de vorm van bijvoorbeeld erfgoed of kunst in de openbare ruimte creëert een identiteit waar al die Rotterdammers zich collectief aan kunnen hechten.
Voor de toekomstige portefeuillehouder is de opdracht om die toegevoegde waarde van cultuur te laten zien. Het kost niet alleen geld, maar het levert ook wat op. Op een mooie tentoonstelling in Boijmans komen simpelweg bezoekers af en die doen meer in onze stad dan alleen die tentoonstelling bezoeken. Al mag er natuurlijk ook cultuur zijn die niet meteen wat oplevert.”
RHEDEN – wethouder Ron König
“Voor mij zijn twee punten cruciaal. Ten eerste kunnen gemeenten op het gebied van erfgoed veel meer gebruik maken van kennis en initiatieven die er zijn onder de bewoners. Zij zijn vaak heel erg betrokken bij erfgoed en bereid zich daarvoor in te zetten. Je hoeft als gemeente niet altijd beleid te maken, soms kun je beter faciliteren. Dan kun je met weinig geld toch veel doen. Ten tweede realiseren gemeenten zich vaak nog onvoldoende wat voor een economische waarde erfgoed heeft. In recreatie en toerisme speelt erfgoed een belangrijke rol en voor de economische vitaliteit van je gemeente is het daarom belangrijk.
Door met de bewoners in gesprek te blijven, creëer je niet alleen draagvlak voor cultuur en erfgoed, bewoners vinden het ook prettig dat de gemeente zich bij dat onderwerp betrokken toont. Je kunt als gemeente wel procedureel afdwingen dat monumenteneigenaren goed voor hun monument zorgen, maar je kunt ook kennisbijeenkomsten organiseren om met ze in gesprek te gaan over duurzaamheid en monumenten. Het is niet meer de tijd voor de grote initiatieven. Ik zou mijn opvolger dan ook adviseren te investeren in verbindingen met bewoners en partners en een aantal projecten op te pakken waarvan je samen met anderen een succes kan maken. Daar is geluk bij nodig, maar alles wat aandacht krijgt groeit.”
AMSTERDAM – wethouder Carolien Gehrels
“Amsterdammers hoef je niet uit te leggen wat de waarde van cultuur voor hun stad is. Ze zijn om het cultuuraanbod in de stad komen wonen of ze zijn zelf werkzaam in de cultuursector, de creatieve industrie of het toerisme. Maar ook horecaondernemers of taxichauffeurs begrijpen die waarde heel goed. De komende jaren is het belangrijk dat cultuureducatie verder wordt uitgebouwd en dat de wereldklasse behouden blijft. Amsterdam moet ‘state of the art’ blijven. We lopen in Nederland internationaal voorop in de kunsten. Daarom is het belangrijk dat er ruimte is voor nieuwe ontwikkelingen. Daar is een gevoel van veiligheid voor nodig bij zowel de grote als de kleine instellingen. Investeren in die ontwikkelingen levert bovendien nieuw publiek op.
De Amsterdamse economie doet het relatief goed. Kortom: er is geld voor cultuur. Als je het daaraan niet wilt uitgeven, dan is dat een politieke keuze. Maar bijna alle partijen hebben in hun verkiezingsprogramma’s aangegeven dat ze de waarde inzien die cultuur heeft voor de stad.”
LEIDEN – wethouder Jan-Jaap de Haan
“Leiden is de stad van ontdekkingen – van kennis en cultuur. Samen zijn die het vliegwiel van de economie. Midden in de crisis groeide het museumbezoek tot ruim een miljoen bezoekers. Ik hoef niemand in de horeca, detailhandel of het bedrijfsleven uit te leggen hoe belangrijk dat is voor de binnenstad van Leiden. Cultuur en vrijetijdsbesteding zijn big business en samen met de wetenschap schept dat een dijk van een vestigingsklimaat.
Natuurlijk verwacht ik van kunstenaars dat ze zich oriënteren op de samenleving en dat kan betekenen dat kunstinstellingen werken in opdracht van een organisatie in de jeugd- of ouderenzorg. Maar ik hoop niet dat de cultuursector denkt dat er door de decentralisaties nu ineens een nieuwe pot met geld is. Dat is niet zo, en bovendien: de cultuursector moet doen waar ze zélf goed in is. Ze moet zich niet onder druk laten zetten en uitgaan van eigen kracht. De kunst moet geen omstander worden bij de gebeurtenissen, maar zelf z’n eigen gebeurtenissen creëren.
De uitspraken van minister Bussemaker, dat probleemjongeren voortaan wel geholpen kunnen worden met muziekonderwijs, hebben mij verbaasd. De maatschappelijke betekenis van cultuur ligt niet primair in haar bijdrage aan de jeugdzorg. Maar vooral: zowel jeugdzorg als muziekonderwijs zijn een vák. Natuurlijk is het prachtig als eenzame ouderen in een koor terecht kunnen of kinderen in de knel in een bandje, maar dat staat los van die decentralisaties.”HEERLEN – wethouder Barry Braeken
“Tien jaar geleden heeft Heerlen besloten fors te investeren in de culturele infrastructuur. Het glaspaleis Schunck werd gerenoveerd en kreeg een culturele functie, de schouwburg (van dezelfde architect Frits Peutz) werd opgeknapt. We merken dat investeren in cultuur werkt, met veel succesvolle festivals en –tegen de trend in– groeiend schouwburgbezoek. Wel heeft Heerlen buiten de regio nog steeds een slecht imago, terwijl de drugsoverlast van een aantal jaren geleden inmiddels is opgelost. Daarom halen we bijvoorbeeld in 2015 Het Glazen Huis binnen; dat brengt massa’s aandacht en omzet voor de detailhandel en horeca. En 2015 wordt het jaar van de mijnen. Dan is het vijftig jaar geleden dat de sluiting werd aangekondigd en dat grijpen we aan om ons meer op ons erfgoed te richten.
Ik zie voor cultuur op sommige vlakken wel verbindingen met de nieuwe taken voor gemeenten als gevolg van de decentralisaties. Cultuur gaat over participatie, dus op het gebied van de participatiewet zijn er mogelijkheden. Nu al zijn culturele instellingen uitstekende partners bij projecten om langdurig werklozen met behoud van uitkering werkervaring te laten opdoen. Maar bij de jeugdzorg zie ik de link niet. Kwetsbare kinderen hebben professionele begeleiding nodig. Muziekles kan wel helpen, maar alleen aanvullend. Het idee dat de kunsten taken kunnen overnemen is wensdenken. Ik raad de cultuurinstellingen aan om veel van zich te laten horen. In Heerlen zijn veel verkiezingsdebatten, maar niet een over cultuur. Je moet wel voor je belang opkomen. Kunst levert economisch en sociaal veel op, maar als je alleen daarop inzet maak je jezelf kwetsbaar, want je bent afhankelijk van alleen die redenering. Terwijl kunst ook een grote intrinsieke waarde heeft.” Lees verder…
-
Verslag Gemeentelijk Cultuurcongres – 30 januari 2014
4 feb 2014 in Artikelen en blogs, Publicaties
Verslag Gemeentelijk Cultuurcongres
door Simon van den Berg en Robbert van HeuvenHet Gemeentelijk Cultuurcongres is op verschillende manieren ‘verslagen’, zowel in woord (hieronder) en tweets als in beeld ( foto’s en film).
Opening en Ochtendprogramma
“Het is een dag van onderzoek”, stelt dagvoorzitter Ruben Maes, “En dat vereist een vragende houding.” Bij de opening van het congres zet hij de verhoudingen meteen op z’n kant. Gemeenten en culturele instellingen hebben vaak de neiging om tegenover elkaar te staan, maar Maes vraagt zich af hoeveel ze eigenlijk van elkaar weten en waar ze elkaar kunnen helpen en versterken, zo alvast het thema van de dag introducerend. Bekijk hier de COMPILATIEFILM:
“Waar denkt u dat gemeenten mee bezig zijn?”, vraagt hij aan medewerkers van cultuurinstellingen in de zaal, de onderzoekende houding meteen in praktijk brengend. “Bezuinigen”, krijgt hij tot drie keer toe als antwoord. Door middel van een serie vragen aan de zaal schetst hij in kort bestek de enorme uitdagingen waar gemeenten nu voor staan. Binnen een jaar moeten drie grote decentralisaties (AWBZ, Jeugdzorg en Participatiewet) worden doorgevoerd, waarvoor de gemeenten minder geld krijgen dan het rijk eraan besteedde. Daartussendoor komen nog de gemeenteraadsverkiezingen en in veel steden dus een wisseling in het college van B&W. “Wellicht relativeert deze kennis de positie van de kunsten, en het biedt ook kansen: als je daadwerkelijk begrijpt wat de ander bezig houdt, dan kun je daarop inspelen”, aldus Maes.
De eerste spreker is Antoinette Laan, wethouder sport en recreatie, kunst en cultuur in Rotterdam (“Ik heb alles in mijn portefeuille wat geld kost, maar dat is tegelijkertijd alles wat het leven mooi en de moeite waard maakt”). Zij plaatst de rol van cultuur in haar stad in het perspectief van de afnemende groei. “We hebben een groot deel van onze samenleving ingericht op groei, en nu hebben we stagnatie. Maar dat geeft ruimte voor nieuwe groeimogelijkheden: efficiënter, groener en meer samen. Daarvoor hebben we kunstenaars en creatieve ondernemers nodig, dat zijn pioniers van andersoortige besluitvorming en nieuwe manieren van nadenken, voorbij de logica van de economie.” Laan stelt dat voor deze ontwikkeling de stem van een nieuwe generatie onontbeerlijk is en ze pleit voor zo vroeg mogelijk beginnen met het stimuleren van creativiteit bij kinderen. Ze noemde succesvolle Rotterdamse projecten als Ieder kind een instrument, Villa Zebra, het Hiphophuis en het Kids Only programma van het IFFR. “Talentontwikkeling is een onderwerp waarover je politiek niet van mening kunt verschillen.” Laan is kritisch op het rapport van Berenschot, zoals het woensdag in NRC werd gepresenteerd, dat voorspelt dat er in Rotterdam nog eens 15 procent zal worden bezuinigd op cultuur. “Volgens mij staat dat in geen enkel verkiezingsprogramma.” Wel erkende ze dat het investeren in de kunsten moeilijk is. “We moeten nu samen investeren, dat is bittere noodzaak.”
Jantine Kriens, voorzitter directieraad van de VNG waarschuwt de culturele sector dat de tijd van makkelijke subsidies voor culturele instellingen nooit meer terug komt. “We zullen achteraf over de afgelopen 30 jaar zeggen dat het geld over de drempels klotste.” Kriens ziet vier grote bedreigingen voor cultuur op het lokale niveau. Ten eerste de forse bezuinigingen van de rijksoverheid; ten tweede de drie decentralisaties (“Een stelselwijziging die z’n weerga niet kent”), waarbij de gemeenten niet vrij worden gelaten om beleid te maken; ten derde de herijking van het Gemeentefonds, waarbij bijvoorbeeld een rol speelt dat het ministerie van Binnenlandse Zaken stelt dat de gemeenten 0,5 miljard (ruim een kwart) te veel uitgeven aan kunst & cultuur; en ten slotte is er de lage betrokkenheid van de burgers bij cultuur: 60 procent van de ondervraagden bezuinigt liever op de plaatselijke bibliotheek dan dat ze er meer belasting voor betalen. Kansen ziet Kriens ook. Cultuur heeft grote waarde op zich, en daarnaast op educatief, economisch, sociaal en fysiek (stedebouwkundig) vlak. Ze raadt culturele instellingen aan om niet in beleidsjargon te praten over hun werk en gemeenten als méér te zien dan een subsidieloket. “Begrijp de ziel van de gemeente”, zegt ze met grote nadruk.
Leeuwarden is op dit moment een voorbeeldgemeente als het gaat om kunst en cultuur. De stad is in 2018 culturele hoofdstad van Europa en stelt daarbij het thema Mienskip (“gemeenschap”) centraal. Bovendien zijn er –door een gemeentelijke herindeling– onlangs al verkiezingen geweest, zodat de coalitiebesprekingen waarin het cultuurbudget wordt vastgesteld reeds achter de rug zijn.
Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden, vertelt over het aangename gevoel dat Leeuwarden andere, grotere steden verslagen heeft en is blij dat hij aan Nederland en de rest van Europa kan laten zien wat de stad te bieden heeft. “Het geeft de hele stad een hernieuwd zelfvertrouwen.” Harmen van der Hoek, van dansgezelschap Club Guy & Roni en diepgaand betrokken bij het opstellen van het bidbook, vertaalt Mienskip als ‘samenredzaamheid’ en in de drie kernprogramma’s van de culturele hoofdstadproject wil hij de samenbindende kracht van cultuur gebruiken om creativiteit een rol te geven bij het oplossen van problemen op economisch, sociaal en ecologisch vlak. “Mienskip is een alternatief voor enerzijds de verzorgingsstaat en anderzijds de tucht van de markt.” Hij ziet de culturele hoofdstad als mogelijkheid om zowel cultuur als Europa de ivoren toren uit te krijgen. Crone noemde het veilig stellen van het budget “een veldslag”. “Moeten we daar werkelijk in tijden van recessie miljoenen aan uitgeven? We hebben het culturele hoofdstadprogramma verbonden met actuele beleidsvraagstukken in de gemeente en samenwerking gezocht met ondernemers. Het overhalen van de culturele instellingen om zich dienstbaar op te stellen aan de plannen was vaak nog het moeilijkst: “Die denken toch vaak: geef ons maar geld en bemoei je verder niet met wat we doen. Nu staat iedereen erachter. De armste wijk van de stad heeft het meest actief geflyerd.”
In een discussie tussen Laan, Kriens en Marjan Hammersma (Directeur-generaal Cultuur en Media ministerie van OCW) stelt de laatste dat er vaak een verkeerd beeld is over financieringsvraagstukken. Ze voelt zich wel gesterkt door Laan en Kriens, die blijven kijken op welke punten cultuur ingezet kan worden. “We zijn nu met minister Jet Bussemaker de banden met de culturele sector stevig aan het aanhalen.”
“Maar zijn we niet aan het doorslaan in effect-denken?” vraagt Maes zich af. “Als je ziet dat het werkt, dan gebruik je het woord effect niet”, stelt Kriens. Laan is genuanceerder: “De kunst heeft ook intrinsieke waarde en daarvoor moet je ruimte houden. Kunst en cultuur zijn weerloos en moeten verdedigd worden. Maar het aantal gemeenteraadsleden dat daar hard voor wil buffelen wordt minder. De kunst heeft meer vertegenwoordigers nodig in de politiek, dus mijn oproep aan de aanwezigen is: ga die raad in!”
Uit de zaal brengt een gemeenteraadslid uit Uden met een achtergrond in de culturele sector in, dat dat vaak niet zo makkelijk is: “Ik ben juist de gemeenteraad in gegaan om me met het lokale cultuurbeleid te kunnen bemoeien, maar ik mag juist op dat beleidsterrein geen woordvoerder zijn, wegens mogelijke belangenverstrengeling. Ik adviseer de woordvoerder nu wel, maar het is raar om zo voorzichtig te moeten zijn op een terrein waar juist mijn expertise ligt.” Ook uit de zaal wordt gesuggereerd dat de nuttige projecten die kunst verbinden met zorg uit de zorgbegroting betaald zouden moeten worden. Laan vindt dat een slecht idee: “Je legt het dan in de financiering af tegen een nieuw, duur medicijn.” Andere stemmen uit de zaal geven aan dat zorginstellingen heel sterk het belang inzien van cultuur en al op ruime schaal projecten financieren.
Vanwege de stevige kritiek op het onderzoek van Berenschot naar gemeentelijke cultuurbezuinigingen haalt Maes onderzoeker Bastiaan Vinkenburg op het podium om uit te leggen. Vinkenburg verzacht de berichtgeving in NRC: “Voorspellen is lastig, vooral waar het de toekomst betreft. Voor mij is de belangrijkste uitkomst dat de helft van de gemeenten niet extra gaat bezuinigen, en dat bovendien blijkt dat thema’s als educatie, cultureel ondernemerschap en de relatie van cultuur met de rest van het sociale domein (onderwijs, armoedebestrijding, jeugdzorg) hoog op de agenda staan.” Tegelijk verwerpt hij de tegenwerping dat de door hem voorziene bezuinigingen niet aan de orde zijn omdat ze niet in de verkiezingsprogramma’s staan: “In verkiezingsprogramma’s staat wat partijen graag willen, maar in de onderhandelingen over het collegeakkoord gaat het over de werkelijke situatie.” Laan attendeert de culturele instellingen erop dat als na 19 maart de gemeenteraadsverkiezingen zijn geweest en de collegeonderhandelingen plaatsvinden, ze nog veel invloed kunnen hebben op het raadsakkoord. “Ga niet uit van je eigen voortreffelijkheid, want die wordt vaak niet of slecht gezien, maar laat zien waar je toegevoegde waarde zit.”
Als laatste punt van de ochtend wordt het boekje De culturele stad van Cor Wijn uitgereikt, een handboek voor lokaal cultuurbeleid. Bij de overhandiging aan Ferd Crone wil Wijn graag de goed-nieuws-show van de ochtend relativeren: “Zeker in de middelgrote steden ligt kunst onder vuur en mijn inschatting is dat de cijfers van Berenschot gewoon kloppen. De afgelopen 20 jaar zijn de uitgaven aan cultuur alleen maar gestegen. Nu volgt een reset. Waarschijnlijk zien we over een aantal jaar weer nieuwe dingen tot wasdom komen en bloeien. Maar we moeten niet verhullen dat voor die tijd een aantal bestaande dingen zal verdwijnen.”
Het boek is volgens Wijn een mengpaneel. “Cultuurbeleid is meer dan subsidie geven. Dit boek geeft alle ingrediënten die steden cultureel maken.” Hij is trots om het boek te mogen uitreiken aan Crone en is blij dat het culturele hoofdsteden-programma –wat ooit begon als feestje voor hoofdsteden, die het gebruikten om veel aan hun infrastructuur te verbeteren– inmiddels meer gericht is op software dan op hardware.
MiddagprogrammaIn de middag vonden er verschillende werklunches, excursies en deelsessies plaats. Lees hieronder de verslagen van:
Deelsessie Cultuur & Stedelijke Ontwikkeling
Deelsessie Cultuur & Onderwijs
Deelsessie Cultuur & het Sociale Domein
Deelsessie Cultuur & Economie
Excursies
Werklunches
Afsluiting Frits van OostromNa alle gesprekken over de huidige cultuurperikelen in gemeentelijk perspectief, sluit Hoogleraar Nederlandse Letterkunde Frits van Oostrom de dag af met een uitstapje naar het verleden. Een uitstapje, zegt hij, dat misschien wel als spiegel voor de huidige tijd zou kunnen dienen. Dat uitstapje begint in het Brugge van de 14e eeuw, wat van Oostrom beschrijft als een goede plek voor een duurzaam cultuurleven, veel meer dan de hoven en kloosters in dezelfde periode. “De verklaring ligt erin dat in een stad, het individu en die stad het beste bij elkaar naar boven brengen. Het hof draaide teveel om die ene persoon die aan het hoofd staat, in een klooster was er was er weinig respect voor het individu. Die werd gedeïndividualiseerd ten bate van God en het collectief. In de stad kun je zowel individu zijn als deel van het collectief. De stad is niet voor niets al eeuwen een succesformule.”
Brugge was eind 14e eeuw een bloeiende havenstad, met internationale handel, een cultureel diverse bevolking, een goede financiële dienstverlening en een bruisend uitgaansleven. “Brugge voldeed in die zin al aan alle voorwaarden die Richard Florida benoemt voor een moderne creatieve stad: de nieuwste Technologie, een aantrekkingskracht voor Talent en Tolerantie.” In die omgeving komt ook de cultuur tot bloei, met bijvoorbeeld de Brugse miniatuurkunst, de voorloper van de Vlaamse primitieven wat een enorm exportproduct was, of met het Egidiuslied, dat tot het canon van de Nederlandse literatuur wordt gerekend. Er was veel ruimte voor culturele experimenten en de kunstenaars bevonden zich geenszins in de marge van het stadse leven. Ze hadden nauwe contacten met het stadsbestuur. “Historisch gezien is cultuur in een stad dus allesbehalve bijzaak. De band is hecht, omdat stad en cultuur elkaar wezenlijk versterken. Het is een twee-eenheid. Een stad floreert met cultuur en is daarvan ook medeschepper.”
[aflickr_set id=”72157640510435633″]
Volgens Van Oostrom kunnen zowel de gemeenten als de cultuursector iets van het verleden opsteken. De cultuursector zou ervan kunnen leren weer wat meer dienend en wat meer maatschappelijk geëngageerd te zijn. “Echte kunstenaars horen dat liever niet, want die denken dan meteen aan kunstnijverheid en vormingstoneel. Maar daar pleit ik niet voor. Ik wijs er op dat een nauwe betrokkenheid tussen kunstenaar en opdrachtgever zeer dikwijls succesvol is geweest. Denk aan Michelangelo en zijn Sixtijnse Kapel. Uiteindelijk kreeg hij ook maar de opdracht om een plafonnetje te schilderen.” Het spreekt vanzelf, zegt Van Oostrom, dat kunst, net als wetenschap, een maatschappelijke waarde heeft en dat er sprake moet zijn van een zekere ‘l’art pour l’art’. Maar kunst gedijt het beste met een zeker publiek en met een dialoog met de omgeving. Al hoort dat ook altijd een soort dwarsigheid bij. “Er is in dit gezelschap, waar misschien niet heel veel kunstenaars bijzitten, wel een zekere behoefte om kunst weer meer onderdeel te laten zijn van de samenleving, merkte ik vandaag. En ik merk ook dat een jongere generaties kunstenaars met zo’n kunstmodel minder moeite heeft dan oudere generaties. Bij die oudere kunstenaars speelt misschien het idee van gewoonterecht mee. Toch lijkt me een verschuiving naar het meer maatschappelijke niet zo gek. En de jongere kunstenaars hebben daarbij de geschiedenis aan hun kant.” Niet minder groot, zegt Van Oostrom, is de les die gemeenten uit de geschiedenis kunnen trekken. De maatschappij zou zich meer betrokken mogen tonen bij cultuur, maar dan is het wel noodzakelijk dat bestuurders daarin voorgaan. Zij zijn degenen die kunnen bepleiten dat cultuur meer is dan vrijetijdsbesteding. “Daar zouden we ons zeker in Nederland van bewust moeten zijn. In de Gouden Eeuw werd de republiek gedragen door de steden, waar cultuur en commercie nauw met elkaar verweven waren. Er zijn in de 17e eeuw letterlijk miljoenen schilderijen vervaardigd die hun weg vonden naar de maatschappij, van burgemeester tot brouwersknecht.” Het succes van de cultuur in de Gouden Eeuw was zijn verankering in de maatschappij, waarin Commercie en Cultuur broer en zus waren. “En is dat ook niet zo? Zijn zij niet de kinderen van diezelfde andere C: Creativiteit? Ook bij ondernemers draait alles om creativiteit, al noemen zij dat innovatie.”
Voor gemeenten worden het welbevinden van de burgers en daarmee de ‘software’ tussen de stenen van de stad steeds belangrijkere onderwerpen. Daar kan, zegt Van Oostrom, cultuur ook een rol in spelen. Maar dat stelt gemeenten vaak wel voor een ingewikkelde opgave, omdat cultuur niet netjes in een hokje past. En we zijn historisch gezien ook een hokjesland, waarin alle verantwoordelijkheid keurig netjes wordt opgedeeld. Van Oostrom: “Juist in de stad, die het toch moet hebben van samenleven, is het belangrijk de verwevenheid van dingen juist te benutten. Daarin schuilt ook de kracht van het plan van Leeuwarden, Culturele Hoofdstad, dat ‘Mienskip’ benadrukt.” Ook die les valt uit het verleden te leren. Al in de 14e eeuw beschreef de gemeentesecretaris van Antwerpen, Jan van Boendale, hoe hij vond dat een stad zou moeten worden bestuurd. Voor hem stond het algemeen belang en het overleg daarover voorop. “Er werd in die tijden dan ook wat afvergaderd over het algemeen belang. Maar het werkte wel. Dat gekakel vormde een bindmiddel van de samenleving. Ik wens u dat ook toe dat cultuur in uw gemeente in 2014 het gesprek van de dag mag zijn.”Kunsten ‘92-voorzitter Jet de Ranitz sloot de dag tenslotte af. Ze prees het uithoudingsvermogen van de aanwezigen en de noodzaak die werd gevoeld om de schouders eronder te zetten. “Ik heb veel spannende discussies gezien vandaag. Dat stemt vrolijk, want we voelen dus blijkbaar met zijn allen de opdracht om een en ander beter te maken. Het perspectief van die betere wereld hebben we nodig. Een wethouder zei vandaag: ‘Het gaat niet om het geld, het gaat om ‘Mienskip’, community of naboarschap.’ En uiteindelijk gaat het natuurlijk om de kunst en de kunst die verbinding legt met andere sectoren. Geld kan dan uit onverwachte plekken komen. In mijn ervaring ontstaat creativiteit niet in grenzeloosheid, maar juist als we beperkingen tegenkomen. Ik wens u alle creativiteit toe om de beperkingen die we voor ons zien voorbij te komen.” Lees voor meer handvatten en inspiratie de door Kunsten ’92 opgestelde Gemeentelijke Cultuuragenda.
Bekijk ook:– Fotoverslag Gemeentelijk Cultuurcongres
– Twitterverslag Gemeentelijk Cultuurcongres
– Filmverslag Gemeentelijk Cultuurcongres -
Fotoverslag & Filmverslag Gemeentelijk Cultuurcongres
3 feb 2014 in Belangenbehartiging & Lobby, Opinie & Debat, Publicaties
Het Gemeentelijk Cultuurcongres 2014 in beeld | Filmverslag:COMPILATIE GEMEENTELIJK CULTUURCONGRES 2014
VOLLEDIGE PLENAIRE OCHTENDPROGRAMMA
AFSLUITENDE LEZING EN REFLECTIE DOOR FRITS VAN OOSTROM
Het Gemeentelijk Cultuurcongres 2014 in beeld |Fotoverslagfotograaf: Jan van der Ploeg
-
