Op woensdag 25 april 2018 vond in de Tweede Kamer een hoorzitting/rondetafelgesprek plaats over de arbeidsmarktpositie in de culturele en creatieve sector. Een goede gelegenheid voor de cultuurwoordvoerders in de Tweede Kamer om zich door de cultuursector te laten adviseren over de stand van zaken op de culturele arbeidsmarkt en om vragen te stellen. Een selectie van vertegenwoordigers van de kunst- en cultuursector was uitgenodigd. De presenterende instellingen (podia, theaters en festivals), en ook de kunstopleidingen ontbraken in deze selectie. Doordat de Arbeidsmarktagenda (toegelicht door Erik Akkermans) alle mensen achter en voor de schermen betreft, ging het gesprek niet alleen over de genodigden.
Drie ronden
In drie ronden spraken respectievelijk opstellers van de arbeidsmarktagenda, belangenbehartigers en makers met de politici. Met name in de laatste ronde, met feitelijke beschrijvingen door makers (een theatermaakster, klassiek componist, zangeres, journalist en beeldend kunstenaar) van hun beroepspraktijk en inkomstenbronnen, kwam een helder beeld naar voren van een sector waarin loon naar werk nog lang niet vanzelfsprekend is.
Waar komt dat extra geld vandaan?
Tijdens de hoorzitting bleek opnieuw dat het ‘nieuwe normaal’ niet bereikt zal worden zonder een mentaliteitsverandering – in de gehele ‘keten’ en bij alle partijen – en een lange termijn investering in aandacht, tijd en geld. Bij dat laatste punt (waar komt dat extra geld vandaan?) dienen zich steevast twee afslagen aan: meer subsidie of minder produceren.
Birgit Donker van het Mondriaanfonds schrijft in haar blog, als reactie op de vraag van Kamerlid Antoinette Laan of instellingen dan niet wat minder kunnen organiseren, het volgende: “Dat kan natuurlijk, maar met minder exposities doen we onszelf als samenleving tekort. Wij als publiek staan te springen om kunst; kunstmusea trekken steeds meer bezoekers en ook presentatie-instellingen trekken een groot en divers publiek – om van hun rol als experimenteercentrum maar te zwijgen. En er moet wel wat te zien zijn in die musea, nu en in de toekomst. Zonder kunstenaars geen kunst”. En dat geldt natuurlijk ook voor de podiumkunsten, letteren, film en alle andere disciplines.
Ook SER-voorzitter Mariëtte Hamer bracht de kwestie aan de orde: “De minister schrijft in haar cultuurbrief dat het kabinet wil voortbouwen op ons advies en de implementatie van de Arbeidsmarktagenda wil ondersteunen. Hierover zijn we positief. Het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden zal hoe dan ook leiden tot hogere kosten en dat zal de overheid moeten meenemen in het nieuwe subsidiebeleid door de subsidie te verhogen en/of door lagere prestatie-eisen”.
Krachtenbundeling
Ander thema was het bundelen van krachten. Enerzijds werd opgeroepen tot meer overleg tussen de sociale partners in de kunstsector. Anderzijds prees Mariëtte Hamer de culturele en creatieve sector voor het feit dat men zelf aan de slag is gegaan met de arbeidsmarktproblematiek. Ook Marijke van Hees (voorzitter Raad voor Cultuur) was vol lof over de samenwerkende partijen. Anne Breure (Veem) gaf aan dat de Fair Practice Code een beroep doet op ‘onze collectieve verantwoordelijkheid’. En Erik Akkermans, die de voortgang van de Arbeidsmarktagenda toelichtte, zei dat er was gemikt op eigen verantwoordelijkheid en daadwerkelijk aanpakken en dat nu de Regiegroep onder leiding van Evert Verhulp (Kroonlid SER) ook weer breed is samengesteld. Peter van den Bunder (Kunstenbond): “Er wordt constructief overlegd met werkgevers en anderen over de uitwerking, nu komt het aan op de uitvoering”.
IN VOGELVLUCHT ENKELE UITSPRAKEN UITGELICHT:
- Mariëtte Hamer (SER): Neem knelpunten weg in algemene wetgeving en beleid, wat betreft o.a. het zzp-vraagstuk | Sectorspecifiek beleid is nodig, bijvoorbeeld een tijdelijke inkomensvoorziening voor startende makers.
- Marijke van Hees (Raad voor Cultuur): Specifieke maatregelen, omdat de kunstwereld zo divers is. Bijvoorbeeld voucherregelingen voor culturele kennis, zoals ook met techniek gebeurt | Garantiefonds waarmee nieuwe initiatieven van kunstenaars kunnen worden gefinancierd | Collectief onderhandelen voor zelfstandigen | Structurele verbeteringen ook via regelingen die bij andere ministeries zijn belegd (V&J, Sociale Zaken, Economische Zaken, Financiën).
- Erik Akkermans (Arbeidsmarktagenda): Het opdrachtgeverschap herwaarderen: vroeger was de PTT de grootste opdrachtgever voor autonome kunstenaars | Prestatie-eisen aanpassen | Geoormerkte subsidieverhoging t.b.v. arbeidsvoorwaarden (zelfstandigen), ook via de fondsen (tijdelijke regeling continueren) | Werk maken van bescherming intellectueel eigendom
- Anne Breure (Fair Practice Code): Belangrijk dat de kunstenaars de code gebruiken in hun onderhandelingen, de instellingen hem gebruiken in hun bedrijfsvoering en verantwoording, de fondsen hem in hun voorwaarden en toetsing opnemen en dat u, de politiek, hem onderschrijft en in uw plannen meeneemt | Niet omdat werken in de kunst zo bijzonder is, maar juist omdat het net als in alle andere domeinen werken is.
- Peter van den Bunder (Kunstenbond): Wij roepen kunstenaars, werkgevers en opdrachtgevers op om zich uit te spreken. Over artistiek succes, maar tegelijkertijd toch een structureel verlieslijdende beroepspraktijk hebben | Laat de sector vooroplopen in arbeidsmarktbeleidsontwikkeling en verbindt de agenda’s van de ministers van Cultuur en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan elkaar | Accepteer stijging van tarieven en subsidiebedragen als nieuwe inkomstenbronnen niet toereikend zijn.
- Henriëtte Post (Fonds Podiumkunsten): Belangrijk dat vrije- en gesubsidieerde sector zelf ‘eigenaar’ is van die richtlijnen, omdat de podiumkunsten grotendeels opereert in een markt die géén overheidsfinanciering of –bemoeienis kent; als de honorariumrichtlijnen ‘eigendom’ zijn van de subsidiënt is het risico groot dat het de onderhandelingsruimte van de niet gesubsidieerde kunstenaar verzwakt.
- Birgit Donker (BKNL): Honorariumrichtlijn voor beeldend kunstenaars gaat niet om een inkomensondersteuning, maar om loon naar werk | Het is een ‘omgekeerde Wet Normering Topinkomens’ | Richtlijn is succes: aantal musea en kunstinstellingen dat een honorarium betaalt aan kunstenaars is verdubbeld en richtlijn inmiddels toegepast door ruim honderd instellingen | 800.000 euro per jaar is nodig voor een goed functioneren van de honorariumrichtlijn in de beeldende kunst.
- Arno van Roosmalen (De Zaak Nu): Uitbreiding van en structurele financiering van de honorariumrichtlijn | Collectieve afspraken en arbeidsrechtelijke bescherming naar alle zzp-ers in de sector | Het instellen van de Fair Practice Code als (landelijke) subsidievoorwaarde.
- Robbert Baruch (Buma/Stemra): Value Gap: Internetplatforms verdienen miljarden euro’s met auteursrechtelijk beschermd materiaal, maar dragen voor het gebruik geen, of een zeer lage vergoeding af aan de rechthebbenden ervan | Met aanpassingen in de regelgeving zullen concerns onderhandelen over een vergelijkbare, redelijke en eerlijke vergoeding voor het muziekgebruik. Daardoor eerlijkere en gezondere markt voor muziek | Buma/Stemra is verheugd dat de Europese Commissie dit probleem benoemt en er oplossingen voor aandraagt.
- Jan van der Plas (Popcoalitie): Laat makers meedelen in de opbrengst van hun muziekopnamen | Een investeringsfonds voor de verbetering van de kwaliteit van Nederlandse muziekproducties | Verruiming van het programmabudget van de gesubsidieerde podia en festivals, die kweekbak van de popmuziek | Popmuziek terug in de Basis Infrastructuur.
- Anoek Nuyens (theatermaakster): Ik werk 10 uur per voorstelling, exclusief reistijd, voor 203 euro. Min: verplichte bijdrage zorgverzekeringswet, een premie voor mijn aov, pensioen. Is: 13,50 per uur. Dat is 1 euro meer dan ik met mijn bijbaantje in de Thuiszorg verdiende toen ik nog studeerde | Ik vraag om voorstel om deze steeds groter groeiende groep freelance kunstenaars, zonder pensioen en verzekering, terug een plek in dat sociale stelsel te geven.
- Rita Zipora (zangeres en bestuurslid BAM Beroepsvereniging voor Auteur-Muzikanten): Optreden bij DWDD wordt niet betaald | Stimuleringsfonds Pop, passend bij de huidige tijd | Vergoedingen voor de makers zelf (en niet altijd naar derden) | Mogelijkheid om vanuit een eenmanszaak aan te vragen | Online waardeketen totaal niet op orde | Gages: makers en podia samen om tafel.
- Ook Anthony Fiumara (klassiek componist), Britt van Uem (journalist) en Coralie Vogelaar (beeldend kunstenaar) beschreven de opbouw van hun beroepspraktijk en inkomstenbronnen. Voor hun artistieke werk, waar vraag naar is en waarvoor zij opdrachten krijgen, krijgen zij veel te weinig betaald.
Klik hier voor de agenda, genodigden en position papers van de Hoorzitting